Η κρίση στην Ευρωζώνη : … σε γραφική αναπαράσταση

Το χρέος και τα κριτήρια σύγκλισης

Σύμφωνα με τα κριτήρια σύγκλισης του  «σιδηρού νόμου» του Συμφώνου Σταθερότητας  που εφαρμόζεται στο πλαίσιο της οικονομικής και νομισματικής ένωσης, το δημόσιο χρέος δεν θα πρέπει να υπερβαίνει το 60% του ΑΕΠ στα τέλη κάθε οικονομικού έτους. Ομοίως, το ετήσιο δημοσιονομικό έλλειμμα δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3% του ΑΕΠ. Ωστόσο, όπως δείχνουν οι χάρτες, μόνο δύο από τις 16 χώρες της ευρωζώνης - το Λουξεμβούργο και η Φινλανδία - έχουν καταφέρει να εφαρμόσουν και τους δύο κανόνες.

Συνολικά, η Ελλάδα βρίσκεται στη χειρότερη θέση, με  χρέος στο 115,1% του ΑΕΠ και έλλειμμα 13,6% του ΑΕΠ. Αλλά μεταξύ των μεγαλύτερων οικονομιών, το χρέος της Ιταλίας είναι ακόμη υψηλότερο από ό, τι στην Ελλάδα ως ποσοστό του ΑΕΠ, ενώ το έλλειμμα της Ισπανίας είναι 11,2% του ΑΕΠ. Εάν το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν στη ζώνη του ευρώ, θα  βρισκόταν εκτός  κριτηρίων, το χρέος του, ανέρχεται σήμερα στο 68,1% του ΑΕΠ και το έλλειμμα στο 11,5% του ΑΕΠ.

Όμως, ιδιαίτερη αναφορά θα θέλαμε να κάνουμε και στο δημόσιο χρέος της Γερμανίας. Στην παγίδα του δημοσίου χρέους εμπλέκεται πλέον και  η Γερμανία, η οποία   «πνίγεται» και αυτή από τα χρέη ενώ οι περικοπές που θεωρούνται πλέον ζήτημα χρόνου αναμένεται να πλήξουν για μια ακόμα φορά το κράτος προνοίας και τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης.

Το χρέος της Γερμανίας ανέρχεται σήμερα στα 1,8 τρις ευρώ και κάθε δευτερόλεπτο προστίθενται 4.500 ευρώ. Υπολογίζεται ότι το χρέος ανέρχεται στο 77% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος, ενώ το όριο που θέτουν τα κριτήρια σύγκλισης της ΕΕ είναι το 60%. «Ακόμα όμως και αυτά τα στοιχεία δεν αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα», υποστηρίζει ο Μπερντ Ράφελισεν καθηγητής στο Πανεπιστήμιου του Φράιμπουργκ και ειδικός σε οικονομικά ζητήματα: «Τα χρέη του δημοσίου είναι στην ουσία απαιτήσεις από έναν μελλοντικό κρατικό προϋπολογισμό. Με τον τρόπο αυτό λειτουργεί για παράδειγμα και το σύστημα συνταξιοδότησης. Οι συνταξιούχοι έχουν απαιτήσεις έναντι ενός μελλοντικού προϋπολογισμού καταβολής συντάξεων. Θα πρέπει επομένως να συνυπολογίσουμε στο δημόσιο χρέος και τις μελλοντικές οικονομικές απαιτήσεις στα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης, οι οποίες είναι χρέη τα οποία αναλαμβάνουμε σήμερα όμως δεν καταγράφονται πουθενά».

Σύμφωνα με τα λεγόμενα του γερμανού ειδικού αν προσθέσουμε τις απαιτήσεις έναντι του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης στο ήδη υπάρχον δημόσιο χρέος τότε το συνολικό χρέος της Γερμανίας φθάνει τα 8 τρις ευρώ, που αντιστοιχεί σε 314% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος.

Ας σημειωθεί ότι η Γερμανία είναι η μόνη χώρα στην οποία ειδικός νόμος προβλέπει ανώτατο όριο στα χρέη του δημοσίου. Με άλλα λόγια απαγορεύεται στην ουσία στο γερμανικό δημόσιο να προχωρήσει σε νέο δανεισμό από το 2016 και στα ομόσπονδα κρατίδια από το 2020.

Οικονομία και  αποκλίσεις στο ΑΕΠ

Από την άποψη του  οικονομικού  μεγέθους, η Γερμανία είναι η ισχυρότερη δύναμη της Ευρώπης, ακολουθούμενη από το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία και την Ιταλία, ενώ η Μάλτα είναι  η μικρότερη οικονομία της ευρωζώνης. Το Ηνωμένο Βασίλειο εμφανίζεται με γκρι χρώμα στο χάρτη, διότι δεν ανήκει στην ευρωζώνη, αλλά είναι η μεγαλύτερη οικονομία της ΕΕ  που δεν έχει υιοθετήσει το ευρώ.

Αν εξετάσουμε κράτη μέλη της  ζώνης του ευρώ όσον αφορά το κατά κεφαλήν ΑΕΠ,  προκύπτει  μια διαφορετική εικόνα. Το Λουξεμβούργο είναι μακράν ο  «ηγέτης»   στην συγκεκριμένη  κατάταξη. Στην πραγματικότητα, είναι η πλουσιότερη χώρα στον κόσμο με αυτό το μέτρο, με τις  Βερμούδες και τη Νορβηγία στη δεύτερη και τρίτη θέση.

Η  οικονομία της  ζώνης του ευρώ αντιπροσωπεύει  περισσότερο από τα  τρία τέταρτα του συνολικού ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ΕΕ στο σύνολό της συναγωνίζεται με τις ΗΠΑ για τον τίτλο της μεγαλύτερης οικονομίας του κόσμου, με καθεμιά από αυτές τις δυνάμεις να αντιπροσωπεύει το 20%  περίπου του παγκόσμιου ΑΕΠ.

Η οικονομία σε ύφεση

Το σύνολο της ευρωζώνης έχει επηρεαστεί σημαντικά  από την παγκόσμια ύφεση, ενώ  η ανάκαμψη  παραμένει αποσπασματική και επισφαλής, καθώς ορισμένες χώρες εξακολουθούν ακόμη να  παρουσιάζουν  περιορισμένη  ανάπτυξη.

Σε όλα τα 16 έθνη που έχουν υιοθετήσει το ευρώ, η συνολική αύξηση για τους τρεις πρώτους μήνες του 2010 ήταν 0,2% σε σύγκριση με το τελευταίο τρίμηνο του 2009, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της Eurostat.

Ωστόσο, η εικόνα εξακολουθεί να είναι ζοφερή στην Ιρλανδική Δημοκρατία, την Ελλάδα, την Κύπρο και το Λουξεμβούργο, ενώ οι φόβοι για βάθεμα της ύφεσης δεν μπορούν να αποκλειστούν.

Οι  δείκτες της Ανεργίας

Η παγκόσμια ύφεση έχει αρνητικό αντίκτυπο στις θέσεις εργασίας στην ευρωζώνη. Τον Μάρτιο του 2010, το συνολικό ποσοστό ανεργίας της περιοχής ήταν 10%!

Αλλά και εδώ, υπάρχουν αποδείξεις πόσο οι χώρες που διαθέτουν το ενιαίο  νόμισμα εξακολουθούν  να βρίσκονται μακριά  από την πραγματική οικονομική σύγκλιση, με μεγάλες διακυμάνσεις στα επίπεδα της ανεργίας στα 16 κράτη - μέλη.

Η Ισπανία είναι στη χειρότερη κατάσταση, με ένα ποσοστό ανεργίας που έχει διπλασιαστεί από το 2008 - μια δραματική εξέλιξη για μια χώρα που ήταν ένας από τους μεγαλύτερους δημιουργούς θέσεων εργασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.  Η  εικόνα, όμως,  είναι ακόμη χειρότερη για τους νέους εργαζόμενους στην Ισπανία, ανάμεσα στους οποίους  το επίπεδο της ανεργίας είναι πάνω από 40% !

Άλλες χώρες, όπως η Σλοβακία, η Δημοκρατία της Ιρλανδίας, η Πορτογαλία, ν Ελλάδα και η Γαλλία, έχουν διψήφια ποσοστά ανέργων και  είναι πάνω από τον μέσο όρο της ευρωζώνης, ενώ η Ολλανδία έχει πληγεί λιγότερο , με την ανεργία μόλις στο 4,1%.

Κάτι δεν πάει καλά, λοιπόν, στο … « βασίλειο της Δανιμαρκίας ».

Την περίφημη οικονομική και κοινωνική σύγκλιση αντικατέστησε  η μεγαλύτερη απόκλιση ανάμεσα στις  ισχυρότερες οικονομίες και στις ασθενέστερες, ανάμεσα στο Βορρά και στις χώρες του Μεσογειακού Νότου.

Η οικονομική κρίση, η κρίση του δημόσιου χρέους και η ύφεση που ακολουθεί  οδηγεί σε όξυνση των αντιθέσεων στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα.

Το ήδη σκληρό και στηριγμένο  στις νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις Σύμφωνο Σταθερότητας δημιουργεί συνθήκες ασφυξίας στην Ευρωζώνη, και όχι μόνο.

Οι πολιτικές ηγέτες της Ευρώπης, με προεξάρχουσα τη Γερμανία,  και η γραφειοκρατία των Βρυξελλών απαντούν σ’ αυτά τα φαινόμενα με ένταση της λιτότητας και ακόμη πιο σκληρές και αντιλαϊκές πολιτικές, ενώ υπάρχουν και σχέδια για μια σφικτή και περιορισμένη ευρωζώνη, με άξονα τη Γερμανία και κάποιες χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά.

Στον αντίποδα ενισχύονται οι κοινωνικές αντιδράσεις και η δυσαρέσκεια ανάμεσα στους Ευρωπαίους πολίτες, ενώ το πολιτικό και οικονομικό κατεστημένο της Ευρώπης εκφράζει «φόβους» για διάχυση της κοινωνικής έκρηξης σε όλη την Ευρώπη.

Οι επόμενοι μήνες θα κρίνουν πολλά για την πορεία και το μέλλον της Ενωμένης Ευρώπης, καθώς και για την τύχη των εργασιακών και κοινωνικών δικαιωμάτων των Ευρωπαίων πολιτών.

• Όλοι οι πίνακες έχουν γίνει με βάση στοιχεία της Eurostat.