Του Harald Schumann
Ο Νικόλας Παπαδόπουλος είναι έμπειρος πολιτικός και έχει συνηθίσει στα δύσκολα. Είναι εδώ και 9 χρόνια βουλευτής και επικεφαλής της επιτροπής Οικονομικών της κυπριακής βουλής. Είναι επίσης επικεφαλής του κοινωνικά φιλελεύθερου κόμματος ΔΗΚΟ και άρα ουδείς μπορεί να του προσάψει ριζοσπαστικές ιδέες. Όταν όμως ο 41χρονος πολιτικός διηγείται αυτή την ιστορία, η φωνή του σπάει και η οργή τού φέρνει δάκρυα. «Η χώρα μου», λέει, «είναι θύμα μιας εν ψυχρώ ληστείας». «Μας έκλεψαν 3,5 δισεκατομμύρια ευρώ και τα έδωσαν σε μια ελληνική τράπεζα». «Οι οικονομίες μιας ζωής, τα λεφτά που πήραν οι συμπολίτες μας από την συνταξιοδότησή τους». Τώρα πολλοί θα χάσουν ως και τα σπίτια τους. «Η τρόικα και το Eurogroup αποφάσισαν, και εμείς έπρεπε να συμφωνήσουμε με το πιστόλι στον κρόταφο». Ήταν «ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα στην ιστορία της ευρωζώνης».
Ληστεία δισεκατομμυρίων με δράστες υπουργούς Οικονομικών της Ευρωζώνης και υπαλλήλους της Κομισιόν, της ΕΚΤ και του ΔΝΤ; Ακούγεται τρελό. Αλλά η κατηγορία βασίζεται σε γεγονότα και ντοκουμέντα που δείχνουν ότι οι αρμόδιοι υπάλληλοι σε Βρυξέλλες και Φρανκφούρτη επέβαλαν απολύτως στοχευμένα μια άκρως αμφιλεγόμενη συμφωνία, στα πλαίσια της οποίας οι πελάτες των κυπριακών τραπεζών έχασαν 3 δισεκατομμύρια, τα οποία εισέπραξε ως κέρδη μία ελληνική τράπεζα. Ως τώρα οι βουλευτές και τα δικαστήρια της Ευρώπης δεν έχουν ασχοληθεί καθόλου με το ζήτημα, και ένας λόγος γι' αυτό είναι ότι η κυπριακή κυβέρνηση δεν τολμάει να μιλήσει δημοσίως. Άλλωστε η τελευταία εξαρτάται από την καλή θέληση της ΕΚΤ και της Κομισιόν. Τώρα όμως, εκατοντάδες Κύπριοι έχουν προσφύγει στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η κεντρική τράπεζα της Κύπρου σκοπεύει να ξεκινήσει έρευνα.
Ο δρόμος προς την αμφιλεγόμενη συμφωνία ξεκινάει με την οικονομική κατάρρευση της Κυπριακής Δημοκρατίας το 2012. Ως τότε, η μικρή χώρα των 800.000 κατοίκων ήταν μία από τις πιο πλούσιες στην Ευρώπη. Με χαμηλούς φόρους και ελαστικούς ελεγκτικούς μηχανισμούς, το νησί είχε μετατραπεί σε χρηματοπιστωτικό κέντρο και κέντρο φοροδιαφυγής. Πλούσιοι από όλον τον κόσμο -κυρίως από τη Ρωσία - έκρυβαν στην Κύπρο τα χρήματα που δεν ήθελαν να ανακαλύψει η εφορία της χώρας τους. Αυτό ενίσχυσε τον κυπριακό τραπεζικό κλάδο. Οι ισολογισμοί των τριών τραπεζών: της Λαϊκής, της Ελληνικής και της Τράπεζας Κύπρου, έφθασαν στο οκταπλάσιο του ΑΕΠ της χώρας. Τα γυαλιστερά τραπεζικά παλάτια και τα εκατοντάδες πολυτελή δικηγορικά γραφεία στη Λευκωσία μαρτυρούν τον εισαγόμενο πλούτο.
Το πλήγμα ήρθε τον Απρίλιο του 2012. Το κούρεμα του ελληνικού χρέους προξένησε απώλειες 4 δις στις κυπριακές τράπεζες, σχεδόν όσο το 1/4 του ΑΕΠ της χώρας. Η κυβέρνηση του πρώην προέδρου, Δημήτρη Χριστόφια, υποστήριξε με 1,8 δισ. ευρώ τη Λαϊκή τράπεζα, που είχε υποστεί ιδιαίτερα σφοδρό πλήγμα. Λίγο αργότερα, η ίδια η κυβέρνηση βρέθηκε στη δυσκολία να αναχρηματοδοτήσει το διαρκώς αυξανόμενο χρέος της. Όπως και η Ελλάδα, η Ιρλανδία και η Πορτογαλία, έτσι και η Κύπρος υποχρεώθηκε να υποβάλει αίτημα για δάνειο και να διαπραγματευθεί με τους αξιωματούχους της Τρόικας. Αλλά η Κύπρος δεν είχε κανέναν φίλο στην Ε.Ε.
Αυτό το διαπίστωσε ο Μιχάλης Σαρρής με σκληρό τρόπο. Ο Σαρρής, που σήμερα είναι 67 ετών, έγινε το 2013 υπουργός Οικονομικών σε συνθήκες επείγουσας ανάγκης. Η αριστερή κυβέρνηση του Χριστόφια είχε χάσει τις εκλογές λόγω της αξιοθρήνητης διαχείρισης της κρίσης. Ο νέος συντηρητικός πρόεδρος, Νίκος Αναστασιάδης, και ο υπουργός Οικονομικών του κλήθηκαν να σώσουν ό,τι μπορούσε να σωθεί. Ο Σαρρής, που σε προσωπικό επίπεδο είναι γοητευτικός και κοσμοπολίτης, είναι βετεράνος των τραπεζών. Επί 30 χρόνια ήταν στην Παγκόσμια Τράπεζα, στο παρελθόν είχε διατελέσει ξανά υπουργός Οικονομικών και είχε και εμπειριά στη διοίκηση τράπεζας εν καιρώ κρίσης. Ωστόσο λέει ότι ποτέ του δεν περίμενε αυτό που αντιμετώπισε στις Βρυξέλλες.
Στις 3 Μαρτίου 2013, μόλις πέντε μέρες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, πήγε στην πρωτεύουσα της Ευρώπης για να διαπραγματευθεί το επείγον δάνειο. Αλλά από την πρώτη κιόλας συνάντηση με τον Γερμανό εταίρο του, τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, και τους επικεφαλής της Τρόικας συνειδητοποίησε ότι δεν είχε απομείνει τίποτα προς διαπραγμάτευση. «Όλα είχαν αποφασιστεί από καιρό» λέει ο Σαρρής. Ναι, το κυπριακό δημόσιο επρόκειτο να λάβει πίστωση για να εξυπηρετήσει τα χρέη του, αλλά ούτε σεντ από τα χρήματα αυτά δεν θα έπρεπε να χρησιμοποιηθούν για να καλυφθούν οι τραπεζικές απώλειες. Ο Σαρρής σοκαρίστηκε. Χωρίς κρατική ενίσχυση, οι απώλειες των τραπεζών θα επιβάρυναν τους μετόχους και τους πιστωτές τους καθώς και τους πελάτες τους. Το επόμενο δεκαπενθήμερο ο Σαρρής και ο πρόεδρός του επιχειρηματολογούσαν ότι η απώλεια εμπιστοσύνης θα έπληττε καίρια τις κυπριακές τράπεζες και ότι το «bail-in» συνιστά «οικονομική αυτοκτονία» για την Κύπρο - αλλά η διαμαρτυρία τους απέβη μάταιη.
Υπό την πίεση της γερμανικής κυβέρνησης, οι υπουργοί Εξωτερικών της Ευρωζώνης ήθελαν να μετατρέψουν την Κύπρο σε παράδειγμα. Η Καγκελάριος Μέρκελ υποσχέθηκε ότι αυτή τη φορά -σε αντίθεση με τις άλλες χώρες της Ευρώπης- «θα αναλάβουν την ευθύνη αυτοί που προξένησαν το πρόβλημα», δηλαδή αυτοί που εμπιστεύθηκαν τα χρήματά τους στις κακοδιαχειριζόμενες τράπεζες. Σε αυτή την περίπτωση ήταν εύκολο. Ο χρηματοπιστωτικός κλάδος των άλλων κρατών της ευρωζώνης είχε αποσύρει προ πολλού τα χρήματα του, οι Γερμανοί ή οι Γάλλοι επενδυτές δεν κινδύνευαν.
Τόσο το χειρότερο για τους πελάτες των κυπριακών τραπεζών. Όποιος είχε πάνω από 100.000 ευρώ στο λογαριασμό του όφειλε να πληρώσει ώστε να καλυφθούν ζημιές ως και 8 δισεκατομμυρίων. Αλλά η τιμωρία της Κύπρου ενείχε ένα υπέρογκο ρίσκο: Περίπου το 1/3 του τζίρου των κυπριακών τραπεζών γινόταν στην Ελλάδα. Συνεπώς χιλιάδες Έλληνες καταθέτες είχαν τα χρήματά τους σε κυπριακές τράπεζες στην Ελλάδα. Αν όμως υποχρεώνονταν κι αυτοί να πληρώσουν, οι ειδικοί της ΕΚΤ προειδοποίησαν για την πιθανότητα ενός bank run στην Ελλάδα που θα οδηγούσε σε κατάρρευση το ελληνικό τραπεζικό σύστημα. Αυτό οι υπουργοί της Ευρωζώνης και η Τρόικα ήθελαν οπωσδήποτε να το αποφύγουν. Είχαν μόλις χορηγήσει στο ελληνικό κράτος 40 δισ. ευρώ από τον μηχανισμό στήριξης ESM ώστε να μην καταρρεύσουν οι τράπεζες που αλλιώς θα πτώχευαν μετά το κούρεμα.
Έτσι η ΕΚΤ και η Κομισιόν κατάστρωσαν ένα περιπετειώδες σχέδιο. Να υποχρεωθούν οι κυπριακές τράπεζες να πουλήσουν τα υποκαταστήματά τους στην Ελλάδα ώστε να προφυλαχθούν οι Έλληνες από το κυπριακό σοκ. Η προστασία της περιουσίας, που αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα σε όλη την ΕΕ, σε αυτή την περίπτωση δεν ίσχυσε.
Αναλαμβάνοντας τα καθήκοντα του, ο Σαρρής δεν ήξερε τίποτα για όλα αυτά, αν και η επιχείρηση σχεδιαζόταν επί μήνες. Ήδη από τον Ιανουάριο του 2013, πριν τις εκλογές στην Κύπρο, εξετάστηκε στην ΕΚΤ το σενάριο της «ακούσιας» διαίρεσης των κυπριακών τραπεζών. Για το θέμα αυτό συντάχθκε ένα εκτεταμένο υπόμνημα, που διαβαθμίστηκε ως «confidential» (εμπιστευτικό) και «restricted» (περιορισμένης κυκλοφορίας) και κοινοποιήθηκε σε στενό κύκλο. Στην ομάδα βρισκόταν και ένας Έλληνας νομικός ο οποίος είχε στενές σχέσεις με ένα δικηγορικό γραφείο που εκπροσωπούσε την Τράπεζα Πειραιώς - μια σχέση που στη συνέχεια επρόκειτο να αποδειχθεί αμφιλεγόμενη. Ποιο ήταν το φοβερό συμπέρασμα του υπομνήματος: Αν οι ελληνικές θυγατρικές των κυπριακών τραπεζών επωλούντο σε μία τιμή που να συνυπολογίζει όλες τις πιθανές μελλοντικές απώλειες, τότε οι μητρικές εταιρείες Λαϊκη και Τράπεζα Κύπρου θα ήταν «τεχνικά πτωχευμένες». Δηλαδή, μια τέτοια υποχρεωτική πώληση θα τσάκιζε τις κυπριακές τράπεζες.
Σε πρώτη φάση ο Σαρρής δεν έμαθε τίποτα, έλαβε μόνο ένα τελεσίγραφο από το Εurogroup σύμφωνα με το οποίο η Κύπρος δεν θα έπαιρνε τα δάνεια αν δεν πουληθούν τα υποκαταστήματα στην Ελλάδα. «Έπρεπε να βγούμε από την ελληνική αγορά και μάλιστα αμέσως, παρόλο που συνήθως κάτι τέτοιο χρειάζεται υπό φυσιολογικές συνθήκες πολύμηνη προετοιμασία και υποστήριξη έμπειρων επενδυτικών τραπεζών» είπε ο Σαρρής. Του έδωσαν μόλις 12 ημέρες.
Τη σύνταξη της απαραίτητης νομοθεσίας την ανέλαβε αμέσως η ΕΚΤ. Υπό την καθοδήγηση του τότε μέλους του ΔΣ της ΕΚΤ, Γιεργκ Άσμουσεν, το νομικό τμήμα συνέγραψε έναν νόμο που επιτρέπει στην Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου να αναλαμβάνει την διαχείριση τραπεζών σε περίπτωση κρίσης και έτσι να τις υποχρεώνει να πωλούν τα υποκαταστήματά τους στο εξωτερικό. Ο νόμος παρουσιάστηκε στη Βουλή από τον Έλληνα νομικό της ΕΚΤ, του οποίου το σενάριο εφαρμόστηκε. Όμως, όπως θυμάται ο βουλευτής Παπαδόπουλος, «δεν είπε λέξη» για την σχεδιαζόμενη υποχρεωτική πώληση των ελληνικών υποκαταστημάτων. Αυτό ήταν επόμενο, αφού θα βρισκόταν αντιμέτωπος με την καθοριστική ερώτηση: σε τι τίμημα; Στις φυσιολογικές επιχειρηματικές συναλλαγές, αυτό το συμφωνεί ο αγοραστής με τον πωλητή. Σε αυτή την περίπτωση δεν κάθισαν καν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων επειδή, όπως διαπίστωσε αργότερα μια εξεταστική επιτροπή του κοινοβουλίου, «η Τρόικα διαφωνούσε». Έτσι, αυτοί που πήγαν στις 9 Μαρτίου 2013 στην Αθήνα για να διαπραγματευθούν, δεν ήταν διοικητές τραπεζών αλλά υπάλληλοι του κυπριακού υπουργείου Οικονομικών και της κεντρικής τράπεζας της Κύπρου. Στην Αθήνα τα νήματα κρατούσε ο επίσης αμφιλεγόμενος αλλά ισχυρός διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος. Ο Γιώργος Προβόπουλος έχει ιδιαίτερες σχέσεις με την τράπεζα Πειραιώς και με τον επικεφαλής της, Μιχάλη Σάλλα, του οποίου παλιότερα ήταν υφιστάμενος. Η σχέση επρόκειτο σύντομα να αποδώσει καρπούς.
Υπό την αιγίδα του Προβόπουλου, «η ελληνική πλευρά εκμεταλλεύθηκε την ανάγκη μας» είπε ένας από τους Κύπριους συμμετέχοντες. Σε εκείνη τη χρονική στιγμή, η καθαρή αξία των τραπεζών (net asset value) υπολογίστηκε από την κεντρική τράπεζα της Κύπρου σε σχεδόν 8 δισ. Αλλά οι Έλληνες πρόσφεραν μόνο 500 εκατομμύρια. Ο Σαρρής λέει ότι όταν οι διαπραγματεύσεις κατέρρευσαν, το Εurogroup ανέθεσε το ρόλο του μεσολαβητή στον πρώην επίτροπο, Χοακίν Αλμούνια, και στη Διεύθυνση Ανταγωνισμού.
Και τότε κάτι περίεργο συνέβη. Οι υποτιθέμενοι μεσολαβητές δεν αναζήτησαν κανέναν συμβιβασμό αλλά πήραν το μέρος της Ελλάδας. Σύμφωνα με όσα κατέθεσαν αργότερα στην εξεταστική επιτροπή της Βουλής στελέχη της κεντρικής τράπεζας της Κύπρου, η πρόταση των μεσολαβητών υποτίμησε συστηματικά την αξία των υποκαταστημάτων στην Ελλάδα. Σαν να ακολουθούσαν το σενάριο της ΕΚΤ, αναφέρθηκαν στο σενάριο των χειρότερων πιθανών μελλοντικών απωλειών. Έτσι, η αξία των περιουσιακών στοιχείων που πωλήθηκαν υποτιμήθηκε κατά 3 δισ. ευρώ. Επίσης, οι πωλητές, δηλαδή οι κυπριακές τράπεζες, υποχρεώθηκαν να χαρίσουν στον Έλληνα αγοραστή το μισό του απαιτούμενου ιδίου κεφαλαίου.
Όταν τα πληροφορήθηκαν αυτά οι επικεφαλής των τριών κυπριακών τραπεζών απέρριψαν κατευθείαν την προβληματική πρόταση. «Στην Ελλάδα βρισκόταν η καρδιά των δραστηριοτήτων μας» διηγείται ο Ανδρέας Αρτέμης που τότε ήταν πρόεδρος του ΔΣ της Τράπεζας Κύπρου. «Γιατί να τα δώσουμε για ένα κλάσμα της αξίας τους;» Ακόμη και ο Σαρρής στην αρχή δεν ήθελε να βάλει την υπογραφή του.
Όμως οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης δεν νοιάζονταν για την αμφισβητούμενη εκτίμηση του τιμήματος και δεν άφησαν καμία εναλλακτική στον κύπριο υπουργό Οικονομικών και στον πρόεδρο Αναστασιάδη. Όταν την νύχτα της 15ης προς 16η Μαρτίου 2013 ελήφθησαν αποφάσεις στις Βρυξέλλες, η Κύπρος υποχρεώθηκε να αποδεχτεί όχι μόνο το bail-in σε βάρος των καταθετών αλλά και την υποχρεωτική πώληση των ελληνικών υποκαταστημάτων κοψοχρονιά. Στη διάρκεια της συνόδου, ο Άσμουσεν απείλησε επίσης ότι θα σταματήσει η χορήγηση ρευστότητας από την ΕΚΤ, και η Κύπρος θα εκδιωχθεί από την ευρωζώνη. «Αυτό θα ήταν ακόμη μεγαλύτερη καταστροφή» είπε ο Σαρρής. «Για μας αυτό σήμαινε, «είτε θα κολυμπήσουμε είτε θα βουλιάξουμε».
Χρειάστηκε μία ακόμα εβδομάδα και μια ακόμα σύνοδος του Eurogroup προκειμένου να τσακιστεί η αντίσταση των Κυπρίων. Και τότε οι κυπριακές τράπεζες υποχρεώθηκαν πράγματι να δώσουν τα ελληνικά τους υποκαταστήματα αντί μόλις 524 εκατομμυρίων ευρώ. Αγοραστής ήταν η Τράπεζα Πειραιώς. Σε μια στιγμή η Τράπεζα Κύπρου έχασε πάνω από 2 δις ευρώ, το σύνολο των ιδίων κεφαλαίων της. Αυτός ήταν ο μόνος λόγος της πτώχευσής της, όπως είχε προβλέψει το σενάριο της ΕΚΤ ήδη από τον Ιανουάριο. Η Λαϊκή Τράπεζα έχασε κι αυτή περίπου 1 δισ. και όπως είχε σχεδιαστεί, η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου έθεσε τις δύο τράπεζες υπό καθεστώς αναγκαστικής διαχείρισης και τις συγχώνευσε, ενώ οι καταθέτες τους υποχρεώθηκαν να ανταλλάξουν περίπου 6 δις ευρώ με τραπεζικές μετοχές, που δεν αντιστοιχούσαν ούτε στο ένα δέκατο της αξίας των καταθέσεων. Τα δύο τρίτα των απωλειών αφορούσαν καταθέτες από το εξωτερικό. Αλλά τα υπόλοιπα 2 δισεκατομμύρια ανήκαν σε συνηθισμένους αποταμιευτές, συνταξιούχους, συνταξιοδοτικά ταμεία, πανεπιστήμια και εταιρείες, ακόμη και αν στον λογαριασμό είχαν την μισθοδοσία του επόμενου μήνα. Εν συνεχεία η κυπριακή οικονομία έπεσε σε βαθιά ύφεση και χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τις δουλειές τους.
Αντίθετα, στην Αθήνα, ο Μιχάλης Σάλλας, ο επικεφαλής της Τράπεζας Πειραιώς, και ο Γιώργος Προβόπουλος, διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, είχαν κάθε λόγο να πανηγυρίζουν. Στο επόμενο τρίμηνο η Πειραιώς παρουσίασε κέρδη 3,4 δισ. ευρώ «από την απόκτηση του δικτύου των κυπριακών τραπεζών στην Ελλάδα». Η Τρόικα είχε ένα πρόβλημα λιγότερο. Ο Όμιλος Πειραιώς, που ως τότε ήταν κι ο ίδιος πτωχευμένος λόγω του κουρέματος του ελληνικού χρέους, έγινε ξανά φερέγγυος και μετατράπηκε στη μεγαλύτερη ελληνική τράπεζα. Η τιμή της μετοχής της ανέβηκε 400%.
Συνεργάστηκε λοιπόν η τρόικα με μια ελληνική τράπεζα; Ή μήπως ήταν όλα συμπτώσεις; Η ΕΚΤ και η Κομισιόν θα μπορούσαν εύκολα να απαντήσουν αυτά τα ερωτήματα. Αλλά και οι δύο θεσμοί αρνούνται να δημοσιοποιήσουν την οποιαδήποτε πληροφορία. Παρά τις υποσχέσεις των εκπροσώπων τους, κανείς από τους υπεύθυνους δεν απάντησε στις γραπτές ερωτήσεις του Tagesspiegel. Έτσι, δεν είναι μόνον ο βουλευτής Παπαδόπουλος που δεν πιστεύει στις συμπτώσεις. Ο δικηγόρος Κύπρος Χρυσοστομίδης επίσης θεωρεί ότι όλοι οι χειρισμοί ήταν «παράνομοι». Ο Χρυσοστομίδης έχει προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για λογαριασμό 120 πελατών, οι περισσότεροι εκ των οποίων ήταν «απλοί αποταμιευτές» και ζητά αποζημίωση 100 εκατομμυρίων ευρώ.
«Η υπόθεση βρωμάει» λέει ακόμη και ο οικονομολόγος Σταύρος Ζένιος, μέλος του νέου διοικητικού συμβουλίου της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου. «Δεν μπορώ να κρίνω αν ήταν διαφθορά ή ανικανότητα», λέει ο Ζένιος. Γι' αυτό επείγει να ξεκινήσει «μια έρευνα σε πανευρωπαϊκό επίπεδο». «Η υπόθεση δεν μπορεί να κρέμεται πάνω από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς χωρίς να διαλευκανθεί».
Το χρονικό της σύγκρουσης
Στο τέλος του 2011, και συγκεκριμένα στις 27 Δεκεμβρίου, η ΕΚΤ διεξάγει τα περίφημα Stress Test. Σήμερα γνωρίζουμε ότι τα σενάρια που χρησιμοποιήθηκαν ήταν ιδιαίτερα αισιόδοξα και φτιαγμένα περισσότερο για να πείσουν ότι το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα ήταν ισχυρό, παρά για να διερευνήσουν τις πραγματικές κεφαλαιακές ανάγκες των τραπεζών. Ακόμα και έτσι όμως η Marfin Popular Bank παρουσιάζει κεφαλαιακό έλλειμμα 1,9 δισεκατομμυρίων ευρώ. Αμέσως μετά την ολοκλήρωση των τεστ αντοχής η κυπριακή κυβέρνηση συντάσσει νομοσχέδιο για την εξαγορά του χρέους της τράπεζας.
Στο τέλος του 2011, και συγκεκριμένα στις 27 Δεκεμβρίου, η ΕΚΤ διεξάγει τα περίφημα Stress Test. Σήμερα γνωρίζουμε ότι τα σενάρια που χρησιμοποιήθηκαν ήταν ιδιαίτερα αισιόδοξα και φτιαγμένα περισσότερο για να πείσουν ότι το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα ήταν ισχυρό, παρά για να διερευνήσουν τις πραγματικές κεφαλαιακές ανάγκες των τραπεζών. Ακόμα και έτσι όμως η Marfin Popular Bank παρουσιάζει κεφαλαιακό έλλειμμα 1,9 δισεκατομμυρίων ευρώ. Αμέσως μετά την ολοκλήρωση των τεστ αντοχής η κυπριακή κυβέρνηση συντάσσει νομοσχέδιο για την εξαγορά του χρέους της τράπεζας.
Μέχρι εκείνη τη στιγμή η Ευρώπη είχε αποδείξει ότι η σωτηρία των τραπεζών βρίσκεται στην κορυφή της ατζέντας της αλλά στην περίπτωση της Κύπρου ξεκίνησε μια προσπάθεια να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα εκτός του EFSF και αυτό δεν άρεσε καθόλου στους «εταίρους». Η ΕΚΤ αντιδράει αμέσως στο νομοσχέδιο απαντώντας ότι το κόστος της σωτηρίας της τράπεζας θα βαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό και ότι σε περίπτωση δανείου από την Τρόικα τα ποσά αυτά θα εξαιρεθούν. Καταλήγει ότι το νομοσχέδιο παραβιάζει το άρθρο 123 της συνθήκης ένταξης της Κύπρου στην ΟΝΕ που απαγορεύει την νομισματική χρηματοδότηση από το κράτος. Με άλλα λόγια η ΕΚΤ επισημαίνει ότι κανένα άλλο οικονομικό μοντέλο πέραν αυτό του φιλελεύθερου καπιταλισμού δεν είναι δυνατό να εφαρμοστεί εντός της Ευρωζώνης όποια και αν είναι η διάθεση του λαού. Σας θυμίζει κάτι;
Η κυπριακή κυβέρνηση αγνοεί για δεύτερη φορά τις συστάσεις της ΕΚΤ και συνεχίζει τον προγραμματισμό της βάσει όμως των «φτιαγμένων» στοιχείων των Stress Tests. Οι πραγματικές ανάγκες της Marfin Popular Bank είναι φυσικά πολύ μεγαλύτερες και επιδεινώνονται καθημερινά εξαιτίας της έντονης εκροής κεφαλαίων. Η τράπεζα είναι πλέον εξαρτημένη από την χρηματοδότηση του ELA.
Στις 5 Μαρτίου 2012 η κυβέρνηση στέλνει αίτημα κρατικής ανακεφαλαιοποίησης ύψους 1,9 δις ευρώ στην ΕΚΤ η οποία αποφαίνεται για 3η φορά αρνητικά. Αυτή τη φορά η Ευρώπη απαιτεί την ένταξη της Κύπρου σε μνημόνιο και δίνει διορία 3 ημερών στην Κύπρο να παρουσιάσει πλήρες πρόγραμμα αναδιάρθρωσης της τράπεζας (πράγμα πρακτικά αδύνατο) απειλώντας για πρώτη φορά ότι θα διακόψει την πρόσβαση της τράπεζας στον ELA. Ο υπουργός οικονομίας λαμβάνει το τελεσίγραφο και παραιτείται την ίδια ημέρα δηλώνοντας πρόβλημα υγείας.
Τελικά στο τέλος Μαϊου, και ενώ πρώτα ο Χριστόφιας διορίζει τον Απρίλιο νέο διοικητή της ΚτΚ τον Πανίκο Δημητριάδη, το Υπουργικό Συμβούλιο αποφασίζει οριστικά να αγνοήσει τα τελεσίγραφα της ΕΚΤ και εγκρίνει την ανακεφαλαιοποίηση της τράπεζας. Ο Μάριο Ντράγκι είναι εξοργισμένος και δεν το κρύβει στις δημόσιες τοποθετήσεις του.
Ενώ οι δηλώσεις της Ευρώπης επιδεινώνουν σοβαρά τις εκρροές κεφαλαίων ο Χριστόφιας κάνει τις τελευταίες του προσπάθειες για να αποφύγει το μνημόνιο. Επιχειρεί διακρατικές συμφωνίες με Ρωσία και Κίνα (δευτερευόντως) και σύμφωνα με τα εσωτερικά έγγραφα που έχουμε στη διάθεσή μας προσπαθεί να καθυστερήσει την ανακοίνωση της αξιολόγησης του διεθνούς οίκου FITCH η οποία μετά από 3 ημέρες υποβαθμίζει τα κυπριακά ομόλογα στην κατηγορία των σκουπιδιών, κλείνοντας έτσι αυτόματα την χρηματορροή από την ΕΚΤ.
Οι προσπάθειες του Χριστόφια για εύρεση δανείου 6 έως 9 δις από Ρωσία ή Κίνα πέφτουν στο κενό και τον Ιούλιο ξεκινάει τις συνομιλίες για την υπαγωγή της χώρας σε πρόγραμμα στήριξης. Στις 26 του μήνα παίρνει στα χέρια του το πρώτο μνημόνιο και το απορρίπτει αμέσως δηλώνοντας από το Λονδίνο όπου βρίσκεται για τους Ολυμπιακούς Αγώνες ότι «έχουμε διαφορετική εκτίμηση για την κατάσταση της οικονομίας»
Αντί της θετικής απάντησης στο μνημόνιο η κυπριακή κυβέρνηση αποστέλλει στην ΕΚΤ νέο πρόγραμμα αναδιάρθρωσης της Λαϊκής τράπεζας που έχει συντάξει η KPMG (λογιστικός / συμβουλευτικός κολοσσός) το οποίο ο Ντράγκι απορρίπτει σε χρόνο ρεκόρ, αρνούμενος να το δεχτεί ως αποδεικτικό φερεγγυότητας για την συνέχιση της χρηματοδότησης της Λαϊκής τράπεζας απόν τον ELA.
Τελικά ο Χριστόφιας αναγκάζεται να επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και μετά από διαδοχικές συναντήσεις τελικά στις 22 Νοεμβρίου του 2012 καλείται στις Βρυξέλλες όπου σε συνάντηση πριν το Eurogroup (κάτι θα σας θυμίζει και αυτό) ενημερώνεται από τους εκπροσώπους της ΕΕ, της ΕΚΤ και του ΔΝΤ ότι σε περίπτωση που δεν συμφωνήσει με το μνημόνιο την επόμενη ημέρα θα σταματήσει η χρηματοδότηση των κυπριακών τραπεζών μέσω του ELA. Το ίδιο βράδυ ο Πρόεδρος της Κύπρου εκδίδει ανακοίνωση σύμφωνα με την οποία «Μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις με την Τρόικα και πάντοτε έχοντας κατά νου τις δύσκολες περιστάσεις, είμαστε πολύ κοντά στην υπογραφή Μνημονίου Κατανόησης (MoU) με την τρόικα». Μέχρι εκείνη τη στιγμή η Τρόικα συζητάει με τον Χριστόφια στο επίπεδο των «μεταρρυθμίσεων» που πρέπει να αναλάβει η Κύπρος αλλά όχι για τη δανειακή σύμβαση με την δικαιολογία ότι δεν έχει ολοκληρωθεί η αξιολόγηση από την PIMCO, τον διεθνή οίκο που έχει αναλάβει το έργο. Ακόμα κανείς δεν έχει καταλάβει ότι η Τρόικα έχει αποφασίσει για πρώτη φορά να βάλει τους ιδιώτες να πληρώσουν το κόστος της σωτηρίας.
Στο μεταξύ η Ευρώπη προετοιμάζεται. Η Σύνοδος Κορυφής παίρνει την απόφαση να ζητήσει από το ευρωπαϊκά κοινοβούλια να εγκρίνουν νέο κανονισμό για την εκκαθάριση των πιστωτικών ιδρυμάτων στη βάση της πρότασης της ΕΚΤ από τις 2 Ιουλίου. Το σχέδιο νόμου με τίτλο «Εξυγίανση των πιστωτικών ιδρυμάτων» που ψήφισε η Κύπρος ουσιαστικά προσέφερε το νομικό πλαίσιο για την διάσωση με ίδιους πόρους (bail-in). Σκοπός του ήταν να αντιμετωπίσει τα νομικά προβλήματα για την πώληση των ελληνικών δικτύων των κυπριακών τραπεζών στην Ελλάδα αλλά και να προετοιμάσει την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Για πρώτη φορά μετά από 2 ολόκληρα χρόνια, το βράδυ της ψήφισης του νομοσχεδίου, υπήρξε άμεση θετική (αν όχι ενθουσιώδης) απάντηση από την ΕΚΤ. Οι κύπριοι βουλευτές δεν είχαν καταλάβει σε τι ακριβώς συμφωνούσαν.
Μπαίνουμε στο 2013 και η Κύπρος πλησιάζει στις προεδρικές εκλογές. Στο τελευταίο Eurogroup που συμμετέχει η κυβέρνηση ΑΚΕΛ αποφασίζεται ότι την υπογραφή του μνημονίου θα τη βάλει ο νέος Πρόεδρος που θα προκύψει από τις εκλογές. Το σχέδιο που έχει στα χέρια το ο Χριστόφιας είναι ήδη πολύ βαρύ για το νησί αλλά δεν περιγράφει πουθενά συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα.
Οι Προεδρικές εκλογές φέρνουν αλλαγή στην εξουσία. Ο νέος Πρόεδρος Αναστασιάδης 5 ημέρες μετά την εκλογή του συμμετέχει στο πρώτο του Eurogroup και μαθαίνει έκπληκτος ότι το «κουστούμι» που του έχουν ράψει οι ευρωπαίοι περιλαμβάνει κούρεμα καταθέσεων. Ο Αναστασιάδης επιστρέφει αργά το βράδυ στην Κύπρο και ανακοινώνει ότι οι τράπεζες δεν θα ανοίξουν την επόμενη ημέρα.
Στις 19 Μαρτίου ο Αναστασιάδης φέρνει το μνημόνιο προς ψήφιση στην Κυπριακή Βουλή η οποία μετά από μια έντονη συνεδρίαση το απορρίπτει. Επιχειρείται νέα προσπάθεια διαπραγμάτευσης και την επόμενη ημέρα ο Πρόεδρος ανακοινώνει ότι θα ζητήσει λιγότερα χρήματα από την Τρόικα προκειμένου να περιορίσει το κούρεμα των καταθέσεων. Η ΕΚΤ αντιδράει για 5η φορά. Παρόλο που στο τιμόνι της χώρας βρίσκεται πλέον μια συντηρητική κυβέρνηση. Η Ευρώπη σκοπεύει να τιμωρήσει τη χώρα βάσει του προσχεδίου που έχει εκπονήσει ήδη από μήνες. Εκδίδει τελεσίγραφο σύμφωνα με το οποίο η Κύπρος έχει 48 ώρες προκειμένου είτε να βρει με μαγικό τρόπο τα χρήματα που χρειάζεται είτε να υπογράψει το μνημόνιο.
Στις 23 Μαρτίου συνέρχεται και πάλι το Eurogroup, το οποίο έπειτα από 11 ώρες συνεδρίασης συμφωνεί για δάνειο 13 δισεκατομμυρίων προς την Κύπρο με ακόμα επαχθέστερους όρους σε όλα τα επίπεδα. Το πρόγραμμα προβλέπει ότι η Κύπρος θα πρέπει να αντλήσει 7,5 δις από το κούρεμα των καταθέσεων των τραπεζών της.
Η κυπριακή κυβέρνηση όμως έχει ένα μικρό προβληματάκι στην εύρεση αυτών των δις ευρώ γιατί μια ημέρα νωρίτερα έχει ολοκληρώσει την μετάβαση των ελληνικών δικτύων των κυπριακών τραπεζών, μαζί με την περιουσία τους σε έναν Έλληνα Τραπεζίτη που όπως έγραψε το Reuters και κατατέθηκε στην Εξεταστική Επιτροπή Θεσμών της Κύπρου είχε -μέσω οχήματος- δανειστεί αρκετά εκατομμύρια ευρώ από την Marfin Popular Bank. Το όνομα του δεν θα σας είναι άγνωστο: Λέγεται Μιχάλης Σάλλας.
Η Τράπεζα Πειραιώς γίνεται η μεγαλύτερη στην Ελλάδα
Ξεχωριστό ενδιαφέρον στην όλη υπόθεση έχει η πώληση των ελληνικών δικτύων των κυπριακών τραπεζών στην Τράπεζα Πειραιώς. Το πολυσέλιδο πόρισμα της Βουλής της Κύπρου αναφέρει ότι «η απαίτηση για πώληση των εργασιών των κυπριακών τραπεζών στην Ελλάδα τέθηκε ξεκάθαρα από τους δανειστές μας για πρώτη φορά κατά την επίσκεψη τους στο νησί το πρώτο δεκαπενθήμερο Μαρτίου 2013». Από το εσωτερικό απόρρητο έγγραφο της ΕΚΤ όμως που αποκαλύπτει το TPP είναι προφανές ότι ο σχεδιασμός είχε ξεκινήσει μήνες νωρίτερα, για την ακρίβεια ήδη από τον Ιανουάριο. Η ΕΚΤ όχι μόνο γνώριζε ότι η Κύπρος θα συρθεί σε ένα bail-in αλλά προέβλεπε και την πώληση των δικτύων «σε μη κύπριο αγοραστή».
Η ΕΚΤ διαπιστώνει ότι το νομικό πλαίσιο δεν είναι επαρκές για όσα θέλει να κάνει και για αυτό το αλλάζει. Στα τέλη του 2012 η Σύνοδος Κορυφής της Ε.Ε. υιοθετεί εισήγηση της ΕΚΤ για την αναδιάρθρωση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και όπως γράψαμε παραπάνω καταφέρνει να το περάσει και στην Κύπρο. Το νομοσχέδιο αυτό βάζει ταφόπλακα στην Κυπριακή οικονομία αλλά ακόμα κανείς δεν το έχει καταλάβει.
Στις αρχές Μαρτίου οι δανειστές ενημερώνουν της ΚτΚ για την πρόθεσή της να πουληθούν τα δίκτυα στην Ελλάδα αλλά και για τον τρόπο που ήδη έχει αποφασιστεί (χωρίς να ερωτηθεί ποτέ η Κύπρος) και περιγράφεται ξεκάθαρα στο απόρρητο έγγραφο της ΕΚΤ. Την διαπραγμάτευση θα την αναλάβουν απευθείας οι δύο κεντρικές τράπεζες των χωρών και θα είναι υποχρεωτική για τα ΔΣ των τραπεζών. Στο διήμερο 11 και 12 Μαρτίου οι κύπριοι φτάνουν στην Αθήνα αλλά οι διαβουλεύσεις αποτυγχάνουν «λόγω του μεγάλου χάσματος στην αποτίμηση των δανειακών χαρτοφυλακίων των τραπεζών των οποίων οι εργασίες θα πωλούνταν».
Η αποτυχία δεν πτοεί την Ε.Ε. η οποία επεμβαίνει μέσω της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού η οποία ετοιμάζει προσχέδιο των όρων πώλησης που περιλαμβάνει και την αξία αποτίμησης των δανειακών χαρτοφυλακίων. Ενεργό ρόλο αναλαμβάνει και το ΤΧΣ «ως ο παροχέας των κεφαλαίων για την εξαγορά» το οποίο μετά από διαβουλεύσεις με τον Γιώργο Προβόπουλο της ΤτΕ καταλήγει στην Τράπεζα Πειραιώς. Το σχέδιο προβλέπει ότι το κόστος της πώλησης θα το μοιραστούν ο αγοραστής και ο πωλητής, δηλαδή οι Λαϊκή και η Τράπεζα Κύπρου καλούνται να συνεισφέρουν στην απώλεια αρκετών δις ενώ επιπλέον τα κεφάλαια για την πώληση θα τα προσφέρει το ΤΧΣ και όχι η Πειραιώς. Η κύπριοι αντιδρούν και τελικά και η δεύτερη προσπάθεια οδηγείται σε αδιέξοδο.
Στις 15 Μαρτίου 2013 κατά τη διάρκεια του Eurogroup μπαίνουν τα μεγάλα μέσα. Οι Κύπριοι έρχονται για 4η φορά σε μερικούς μήνες μπροστά στον εκβιασμό της αποκοπής των τραπεζών από τον ELA και υποκύπτουν. Το νέο ραντεβού ορίζεται για τις 23 Μαρτίου και σε αυτό συμμετέχουν η Τράπεζα Πειραιώς και οι εκπρόσωποι της Ελληνικής και Κυπριακής Τρόικας. Οι κύπριοι δεν έχουν πλέον λόγο στις διαπραγματεύσεις.
Τελικά μετά από μια μάλλον εύκολη διαπραγμάτευση αποφασίζεται η πώληση των ελληνικών δικτύων στην Πειραιώς η οποία τελικά πληρώνει 524 εκατομμύρια ευρώ, αφού προηγουμένως έχει συμφωνηθεί να αφαιρεθούν από το ποσό 450 εκατομμύρια ευρώ για «έξοδα προσαρμογής». Η Πειραιώς αναλαμβάνει τις υποχρεώσεις όλων των καταθέσεων που στις 15 Μαρτίου του 2013, σύμφωνα με το πόρισμα της Επιτροπής Θεσμών της Κύπρου ανερχόταν σε 15 δισεκατομμύρια ευρώ. Η συμφωνία πάντως περιλαμβάνει και κάποιους όρους «δημιουργικής ασάφειας» η οποία της επιτρέπει σε ορισμένες περιπτώσεις να διαλέξει ποια δάνεια των κυπριακών τραπεζών θέλει να αγοράσει. Το πόρισμα σημειώνει ότι «οι όροι της πώλησης ήταν πολύ επαχθείς για την Τράπεζα Κύπρου καθώς της επέφεραν ζημιά της τάξης των 2 δισεκατομμυρίων ευρώ» και λίγο παρακάτω αναφέρει «τα κέρδη της Τράπεζας Πειραιώς για το εν λόγω τρίμηνο ανήλθαν σε 3,6 δις ευρώ περίπου, συμπεριλαμβανομένης της αρνητικής υπεραξίας (negative goodwill) που υπολογίστηκε σε 3,4 δις ευρώ και με ενσωματωμένο θετικό αναβαλλόμενο φόρο ύψους 540 εκατομμυρίων ευρώ».
Η επιτροπή στα συμπεράσματα του πορίσματός της αναφέρει ότι «εγείρονται πολλά και κρίσιμα ερωτήματα γύρω από τις ενέργειες όσων είχαν εμπλοκή» στην πώληση των δικτύων στην Τράπεζα Πειραιώς αφού «στελέχη της Τράπεζας φέρονται να έχουν λάβει μεγάλα χρηματικά ποσά υπό μορφή δανείων από τη Λαϊκή Τράπεζα και μάλιστα με μη επαρκείς εξασφαλίσεις» και για αυτό «η επιτροπή εκφράζει έντονη ανησυχία αναφορικά με την επιλογή της συγκεκριμένης τράπεζας και κατά πόσο το γεγονός αυτό αποτελεί την πιο ενδεδειγμένη υπό τις περιστάσεις επιλογή, μια τυχαία επιλογή ή ακόμα και εξυπηρέτηση συγκεκριμένων συμφερόντων».
Το εσωτερικό έγγραφο που αποκάλυψε σήμερα το ThePressProject (και το οποίο είναι σαφές ότι δεν βρισκόταν στα χέρια των επιτροπών διερεύνησης) σε συνδυασμό με όλα τα υπόλοιπα ντοκουμέντα προσφέρουν την πιο ξεκάθαρη εικόνα για το πως λειτουργεί η Τρόικα. Μέχρι σήμερα όποιος ισχυριζόταν ότι στα κλειστά γραφεία των Βρυξελλών εκπονούνται σχέδια σωτηρίας ή καταστροφής ολόκληρων οικονομιών θεωρούνταν αυτομάτως λαϊκιστής και συνωμοσιολόγος. Τα έγγραφα που δημοσιεύουμε όμως σήμερα είναι συντριπτικά. Όταν η ΕΚΤ μήνες πριν η Κύπρος προσφύγει στον EFSF έγραφε «μετά την πώληση των ελληνικών δικτύων των τραπεζών το κυπριακό σύστημα θα έχει πτωχεύσει ολοκληρωτικά» δεν το σημείωνε ως πρόβλημα που έπρεπε να αντιμετωπιστεί, αλλά ως επίτευγμα της σκληρής γραμμής που είχε προαποφασίσει.
Αυτές τις ημέρες η κυβέρνηση της Ελλάδας φέρνει μια σειρά από νομοσχέδια που η Τρόικα αμφισβητεί. Οι σημερινές αποκαλύψεις λένε δυστυχώς μόνο μια ιστορία: Η Ευρώπη δεν είναι των λαών αλλά των εκβιασμών και αυτό θα πρέπει να το λάβει πολύ σοβαρά υπόψη της η ελληνική κυβέρνηση, αλλά και ο λαός που τη στηρίζει.
Το κείμενο επιμελήθηκε ο συνεργάτης μας, Μ ...
Αναρτήσεις
