19/5/1919: «Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων στον Μικρασιατικό Πόντο.»

του Μ…

  Την 19η Μαΐου του 1919, ο Μουσταφά Κεμάλ  αποβιβάστηκε στη Σαμψούντα  και κατόπιν ακολούθησε η εισβολή στην Τραπεζούντα, ξεκινώντας την δεύτερη φάση της γενοκτονίας. Η ημέρα αυτή αναγνωρίστηκε από την ελληνική κυβέρνηση ως επίσημη ημέρα της γενοκτονίας με τεράστια καθυστέρηση, μόλις τον Φεβρουάριο του 1994. 

  Το χρονικό της μεθοδευμένης εξόντωσης του ποντιακού ελληνισμού αναγνωρίζεται επισήμως ως γενοκτονία τόσο από την Ελλάδα όσο και την Αυστραλία, αλλά και από πλήθος έγκριτων οργανισμών, όπως η Διεθνής Ένωση Μελετητών Γενοκτονιών. Η επίσημη τουρκική θέση είναι πως δεν υπήρξε γενοκτονία, εγγράφοντας τις απώλειες του ελληνικού πληθυσμού στις συνήθεις φρικαλεότητες του πολέμου, από εχθροπραξίες και αρρώστιες μέχρι στερήσεις, κακουχίες και λιμούς, παρά το γεγονός ότι ελληνικά στρατεύματα δεν εμφανίστηκαν ποτέ στην περιοχή του Πόντου!

  Η γενοκτονία των Ποντίων πραγματοποιήθηκε στην ίδια ιστορική περίοδο με τις γενοκτονίες σε βάρος και των άλλων χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όπως των Αρμενίων και των Ασσυρίων, ως επακόλουθο της ρητής απόφασης των Νεότουρκων για επίλυση του εθνικού προβλήματος «καθαρότητας» των οθωμανικών εδαφών, μέσω του φυσικού αφανισμού των ντόπιων εθνοτήτων, την υποχρεωτική εκδίωξη όσων επιβιώσουν και τον βίαιο εξισλαμισμό όσων παραμείνουν.

Τι ορίζεται ως γενοκτονία;

   Στις 9 Δεκεμβρίου 1948, στη σκιά του Ολοκαυτώματος και κατά ένα μεγάλο μέρος χάρη στις ακούραστες προσπάθειες του ίδιου του Λέμκιν, τα Ηνωμένα Έθνη ενέκριναν τη Σύμβαση για την Πρόληψη και την Καταστολή του Εγκλήματος της Γενοκτονίας. Αυτή η σύμβαση ορίζει τη «γενοκτονία» ως διεθνές έγκλημα, για την πρόληψη και την τιμωρία του οποίου δεσμεύονται τα συμβαλλόμενα κράτη. Η γενοκτονία ορίζεται ως εξής: Γενοκτονία αποτελεί οποιαδήποτε από τις ακόλουθες πράξεις η οποία διαπράττεται με σκοπό την καταστροφή, εξ ολοκλήρου ή εν μέρει, μιας εθνικής, εθνοτικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας:

(α) Η δολοφονία μελών της ομάδας.
(β) Η πρόκληση σοβαρής σωματικής ή διανοητικής βλάβης σε μέλη της ομάδας.
(γ) Η εθελούσια επιβολή στην ομάδα συνθηκών διαβίωσης που αποσκοπούν στην ολοσχερή ή μερική φυσική εξόντωσή της.
(δ) Η επιβολή μέτρων που αποσκοπούν στην παρεμπόδιση των γεννήσεων στο εσωτερικό της ομάδας.
(ε) Η δια της βίας μεταφορά των παιδιών της ομάδας σε μια άλλη ομάδα.

  Ωστόσο, το προμελετημένο έγκλημα που εκτέλεσαν με συστηματικότητα οι Νεότουρκοι έχει όλα τα χαρακτηριστικά της γενοκτονίας: από στρατόπεδα θανάτου στην έρημο, τάγματα εργασίας και βασανισμούς μέχρι εκτεταμένους ξεριζωμούς, λεηλασίες, πυρπολήσεις και επιβολή συνθηκών που η ζωή δεν είναι πλέον δυνατή.

Θέση των Ποντίων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία

Οι Έλληνες του Πόντου διατήρησαν αναλλοίωτο το εθνικό τους φρόνημα, τη γλώσσα και τη θρησκεία τους στα πλαίσια του οθωμανικού σουλτανάτου, όντας περιτριγυρισμένοι και από άλλες εθνοτικές ομάδες. Στο  πλαίσιο αυτό οι Έλληνες του Ευξείνου άκμαζαν και προόδευαν, γεγονός που αντικατοπτριζόταν τόσο στα δημογραφικά στατιστικά όσο και στην πνευματική ζωή. Το 1886, ο ποντιακός ελληνισμός έφτανε στους 265.000 ανθρώπους, ενώ στις αρχές του 20ού αιώνα μετρούσε 700-750 χιλιάδες, σύμφωνα με τα μητρώα των τουρκικών Αρχών αλλά και τις εκτιμήσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ταυτοχρόνως, από τα 100 ελληνικά σχολεία του Ευξείνου το 1860, ο αριθμός εκτοξεύεται στα 1.400 το 1919, περιλαμβανομένου και του περίφημου Φροντιστηρίου της Τραπεζούντας. Συνολικός αριθμός μαθητών, 86.000 παιδιά.

  Τα μεγάλα αστικά κέντρα του Πόντου γνωρίζουν ιδιαίτερη άνθηση στις τέχνες και τα γράμματα, εφάμιλλη των πνευματικών κέντρων της Ευρώπης, την ίδια στιγμή που η δημογραφική άνοδος του πληθυσμού και η οικονομική ευρωστία θα επιτρέψουν στους Έλληνες του Πόντου να επεκταθούν και στις περιοχές του Καυκάσου και της Κριμαίας.

Το χρονικό της Γενοκτονίας

1908: Αρχίζει να αναπτύσσεται το κίνημα των Νεότουρκων, εθνικιστικό κίνημα το οποίο όντας απογοητευμένο από την παρηκμασμένη αυτοκρατορία, προσπάθησε να την ανασυστήσει, κάνοντας την ένα σύγχρονο κράτος. Επιθυμούσαν την φυλετική καθαρότητα των οθωμανικών εδαφών.

   Παρατηρούνται οι πρώτες εκτοπίσεις του ελληνικού πληθυσμού στην ευρύτερη περιοχή της Μικράς Ασίας, καθώς και μαζικές εκτελέσεις των Ελλήνων του Πόντου.

1911: Αρχίζει το μεθοδευμένο και διεξοδικό πλάνο εξόντωσης, που θα εκτελεστεί στα χρόνια που ακολουθούσαν: υποχρεωτική επιστράτευση όλων των αντρών από 15-45 ετών και καταναγκαστική δουλεία σε Τάγματα Εργασίας, τα Αμελέ Ταμπουρού κάτω από εξοντωτικές συνθήκες που αφάνιζαν μαζικά τον πληθυσμό από τις στερήσεις, την πείνα και τις ασθένειες.

  Παρατηρούνται επιθέσεις Τούρκων στα διάσπαρτα ελληνικά χωριά σκοτώνοντας, λεηλατώντας, κακοποιώντας τις γυναίκες και τελικά παραδίδοντάς τα στις φλόγες. Και βέβαια όσοι απέμειναν ζωντανοί μετά τις επιδρομές εκτοπίζονταν, με τις εξοντωτικές πορείες να στερούν τη ζωή στον άμαχο και ταλαιπωρημένο πληθυσμό.

1915: Αρχίζει να συντελείται η Γενοκτονία των Αρμενίων, ενώ γίνεται ακόμη εντατικότερο το σχέδιο εξόντωσης των Ποντίων.

1918: Με το τέλος του Πολέμου στα τέλη του έτους, ο ποντιακός ελληνισμός θεώρησε πως τα δεινά του πήραν τέλος και ότι θα υπήρχε πρόβλεψη από τους νικητές του πολέμου για τη λήξη των εχθροπραξιών. Οι Πόντιοι βασίστηκαν στην ελληνική κυβέρνηση για προσάρτηση τους στο ελληνικό κράτος, βλέποντας ωστόσο τις ελπίδες τους να διαψεύδονται από την ελληνική πλευρά , καθώς δεν ήταν σε θέση να προστατεύσει τις απομακρυσμένες ποντιακές περιοχές από την τουρκική εισβολή. Επόμενη λύση ήταν η δημιουργία Ποντοαρμενικού Κράτους, με την ήττα ωστόσο του αρμενικού στρατού στο Ερζερούμ από τον Μουσταφά Κεμάλ να αφήνει τον ποντιακό ελληνισμό στο έλεος των Νεότουρκων. Έτσι λήγει η πρώτη φάση της μεθοδευμένης εξόντωσης.

 

1919: Αρχίζει η δεύτερη φάση της γενοκτονίας, με νέους διωγμούς από το κεμαλικό καθεστώς, πολύ πιο βίαιους και απάνθρωπους από τους προηγούμενους. Στις 19 Μαΐου 1919 αποβιβάζεται ο Κεμάλ στη Σαμψούντα και κατόπιν ακολουθεί η εισβολή στην Τραπεζούντα. Ακολουθούν μαζικές εκτελέσεις, ενώ ο ξεριζωμός και το κλίμα τρομοκρατίας αναγκάζουν τον πληθυσμό να εγκαταλείψει τις εστίες του. Όσοι επιβιώνουν, καταφεύγουν στα βουνά, με τις κακουχίες και τις στερήσεις σε βασικά αγαθά να μετατρέπουν την έξοδο σε πορεία θανάτου. Όσοι γλιτώνουν και από αυτή τη δοκιμασία, διαπιστώνουν ότι έχουν οδηγηθεί σε ενέδρα, με τις αγχόνες να είναι ήδη στημένες. Απέναντι στις δυσκολίες οργανώθηκε αντάρτικο, ανερχόμενο στις 12.000 περίπου το 1921. Οι αντάρτες θα κάνουν προσπάθεια να περισώσουν όσους μπορούν από τα κεμαλικά στίφη.

  Το τέλος του ποντιακού ελληνισμού είχε έρθει. Το πλάνο των Τούρκων εθνικιστών πέτυχε τον σκοπό του: με τους εκτοπισμούς, τις λεηλασίες και τις πυρπολήσεις, κατάφεραν την αλλοίωση του εθνολογικού χαρακτήρα των ελληνικών περιοχών και εν τέλει τη γενοκτονία του ποντιακού στοιχείου όπως και του αρμενικού. Η βίαιη εξαφάνιση των Ελλήνων από τα προγονικά εδάφη πληρώθηκε με φόρο αίματος 353.000 ψυχών, την περίοδο 1916-1923.

Ο Κεμάλ Ατατούρκ, στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση της 13ης Αυγούστου 1923, πληροφορεί την ομήγυρη: «Επιτέλους, ξεριζώσαμε τους Έλληνες από τον Πόντο.»

Οι εκδιωγμένοι Πόντιοι μετανάστες στην μητέρα Ελλάδα

1922: Οι Έλληνες του Πόντου αναγκάζονται να μετακινηθούν προς την μητέρα Ελλάδα, ενώ ένα μέρος κατέφυγε στη Ρωσία.

1924: ο χριστιανικός πληθυσμός του Πόντου θα περιληφθεί στην ελληνοτουρκική σύμβαση για την ανταλλαγή των πληθυσμών. Οι εκτιμήσεις για τον αριθμό των Ποντίων που αποβιβάστηκαν στην Ελλάδα δεν είναι ακριβείς, καθώς περισσότεροι από 1.200.000 μικρασιάτες πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στην ελληνική επικράτεια κατά τη δεκαετία του '20.

Οι ποντιακές κοινότητες υπολογίζουν τον αριθμό των ξεριζωμένων σε 400.000 περίπου ψυχές, με το προσφυγικό ποντιακό κύμα να βρίσκει νέο σπίτι στα μεγάλα αστικά κέντρα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, αλλά και στους νομούς Δράμας, Κιλκίς, Καβάλας, Ξάνθης, Κοζάνης, Πρέβεζας κ.ά., μπολιάζοντας τον τοπικό πληθυσμό με τον πολιτισμό και το πνεύμα που έφεραν στις αποσκευές τους.