neosmetoikos: Στους ήχους της βουβουζέλα

Αρχίζει σε δύο μέρες η παγκόσμια γιορτή του ποδοσφαίρου, το Μουντιάλ της Νοτίου Αφρικής.

Το γεγονός που περιμένουν με ανυπομονησία εκατομμύρια – ή και δισεκατομμύρια - φίλαθλοι σε όλη τη γη.

Το Μουντιάλ 2010 έχει κάποιες σημαντικές ιδιομορφίες.

Για πρώτη φορά πραγματοποιούνται τα τελικά της κορυφαίας ποδοσφαιρικής διοργάνωσης του πλανήτη στη Μαύρη Ήπειρο.

Οι αγώνες θα πραγματοποιηθούν εν μέσω μιας οικονομικής κρίσης που πλήττει την παγκόσμια οικονομία με ορισμένες χώρες να έχουν πληγεί πιο έντονα, όπως π.χ. και η Ελλάδα.

Πέρα από τους φανατικούς οπαδούς το Μουντιάλ έχει και τους «άσπονδους φίλους» και τους επικριτές του.

Αυτούς που θα χαρακτήριζαν το ποδόσφαιρο ως νέο «όπιο του λαού» ή μια καλοστημένη επιχείρηση που εξυπηρετεί τα συμφέροντα των μεγάλων εταιρειών.

Όπως και να είναι, το Μουντιάλ διατηρεί τη μαγεία και τη λάμψη του.

Χωρίς βεβαίως να παύουν όλα τα άλλα προβλήματα. Όπως αυτά που σημαδεύουν και τη διοργανώτρια χώρα, τη Νότιο Αφρική ή και ολόκληρη την Αφρικανική Ήπειρο.

Ως Νέος Μέτοικος θα παρακολουθήσουμε το οδοιπορικό του Μουντιάλ – άλλοτε «ποδοσφαιρικά» - συνήθως, όμως, τονίζοντας και κάποιες άλλες παραμέτρους.

Το Μουντιάλ 2010 στη πιο φτωχή ήπειρο του πλανήτη

Η διοργάνωση του Παγκοσμίου Κυπέλλου – του πολυδάπανου και «ακριβού» θεάματος στον κόσμο – στη πιο φτωχή ήπειρο, αποτελεί ένα γεγονός που περιέχει ένα βαθύ συμβολισμό.

Συμβολισμό όμως για ποιο θέμα;

Για τον Thabo Mbeki, ο οποίος ως πρόεδρος της Νοτίου Αφρικής ήταν στην πρώτη γραμμή της διεκδίκησης για να φιλοξενήσει η χώρα του το τουρνουά, είναι η στιγμή κατά την οποία η Αφρική μπαίνει οριστικά στην πρώτη γραμμή της παγκόσμιας σκηνής.

Σε επιστολή του προς τον πρόεδρο της FIFA, Sepp Blatter, ο Mbeki είχε περιγράψει τις φιλοδοξίες της χώρας του: «Θέλουμε, εξ ονόματος της ηπείρου μας, να οργανώσουμε ένα γεγονός που θα στείλει κύματα εμπιστοσύνης απ 'το Ακρωτήρι στο Κάιρο... Θέλουμε να διασφαλίσουμε ότι μια μέρα οι ιστορικοί θα λάβουν υπόψη τους το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2010 ως μια στιγμή κατά την οποία η Αφρική στάθηκε ψηλά και με αποφασιστικότητα μετέτρεψε την παλίρροια αιώνων της φτώχειας και των συγκρούσεων »

Υπερβολή; Σίγουρα. Κάτι που άλλωστε συνηθίζεται στις μεγάλες αθλητικές διοργανώσεις.

Όμως, κι έτσι, η φιλοδοξία αυτή θέτει τη «μπάρα» πολύ ψηλά.

Στην πραγματικότητα, οι αθλητικές διοργανώσεις πολύ σπάνια μπορούν να αλλάξουν την τύχη των χωρών που τις φιλοξενούν - τουλάχιστον όχι προς το καλύτερο - πόσο μάλλον να αλλάξουν τη μοίρα ολόκληρων ηπείρων.

Αλλά μπορούν να μας πουν πολλά για το πού η εξουσία ανήκει πραγματικά!

Αυτό που μας δείχνει το Μουντιάλ 2010 είναι ότι η Αφρική αποτελεί τώρα ένα σημαντικό «παίχτη» στον κόσμο του ποδοσφαίρου. κάτι που αποτελεί μια αξιοσημείωτη στροφή σε σχέση με το σχετικά μακρινό 1974, όταν το Ζαΐρ – σημερινή Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό – ήταν η πρώτη αφρικανική χώρα που συμμετείχε σε Παγκόσμιο Κύπελλο. Τότε γνώρισε τρεις ήττες, ενώ δέχθηκε 14 γκολ, χωρίς να σκοράρει ούτε μια φορά.

Από τότε έχει περάσει πολύς καιρός. Και οι σχετικά ανυπόληπτες αφρικανικές ομάδες στο παρελθόν – οι οποίες αντιμετώπιζαν και ρατσιστικά σχόλια – παρουσιάζονται σήμερα με πολλές φιλοδοξίες. Άλλωστε ορισμένες από αυτές περιλαμβάνουν μερικούς από τους κορυφαίους ποδοσφαιριστές στον κόσμο – τους Ντιντιέ Ντρογκμπά, τον Σαμουέλ Ετό, τον Μίκαελ Εσιέν. Η Αφρική έχει γίνει υπολογίσιμη δύναμη στον παγκόσμιο ποδοσφαιρικό χάρτη. Και η Νότια αφρική το 2010 ίσως γίνει το κορυφαίο σύμβολο αυτής της παγκόσμιας αλλαγής.

Αλλά ακόμα, ο κόσμος του ποδοσφαίρου δεν είναι όμοιος με τον πραγματικό κόσμο. Για ένα τουρνουά που προορίζεται να επισημάνει το πόσο έχουν αλλάξει οι παγκόσμιες ποδοσφαιρικές ισορροπίες, εξακολουθεί να υπάρχει κάτι το «ντεμοντέ» σχετικά με τη σύνθεση του τελικού γύρου του Παγκοσμίου Κυπέλλου. Θα υπάρχουν έξι αφρικανικές ομάδες που συμμετέχουν - Αλγερία, Καμερούν, Ακτή Ελεφαντοστού, Γκάνα, Νιγηρία και η οικοδέσποινα, Νότια Αφρική – αλλά θα απουσιάζουν πολλές από τις ανερχόμενες δυνάμεις του κόσμου.

Δεν υπάρχει η Κίνα, η οποία απέτυχε να προκριθεί, ούτε και η Ινδία, που ως συνήθως απουσιάζει. Πράγματι, από τις χώρες με τα αρχικά BRIC, η Βραζιλία μόνο θα βρίσκεται εκεί (η Βραζιλία είναι πάντα εκεί)? Η Ρωσία επίσης απέτυχε να προκριθεί, σε ένα play-off με αντίπαλο τη Σλοβενία. Αλλά, επίσης, θα απουσιάσουν ομάδες από πολλές άλλες από τις πιο πυκνοκατοικημένες χώρες του κόσμου: Ινδονησία, Φιλιππίνες , Πακιστάν, Μπαγκλαντές, Βιετνάμ, Ιράν, Ιράκ.

Αν προστεθεί ο πληθυσμός τους, αυτός είναι πάνω από τον μισό πληθυσμό του πλανήτη ο οποίος θα πρέπει να υποστηρίζει κάποια άλλη εθνική ομάδα.

Ωστόσο, είναι η απουσία της Κίνας που είναι πραγματικά αξιοσημείωτη. Πρόκειται για ένα «αφρικανικό τουρνουά» χωρίς την παρουσία της κυρίαρχης δύναμης της ηπείρου – της Κίνας! Αυτό βεβαίως με κάποια δόση ειρωνείας ή έστω μελλοντολογίας.

Η Κίνα βεβαίως είχε μεγαλύτερη παρουσία στο Africa Cup ( Κύπελλο Εθνών Αφρικής ) που πραγματοποιήθηκε στην Αγκόλα, νωρίτερα αυτό τον χρόνο. Παρείχε το μεγαλύτερο μέρος της υποδομής, κατασκευάζοντας τέσσερα στάδια, με αντάλλαγμα την επέκταση των εμπορικών ανταλλαγών και την παραχώρηση συμβάσεων για εκμετάλλευση ορυκτών.

Αντιθέτως, το σόου της FIFA εξακολουθεί να φέρνει στο νου μια εικόνα ενός κόσμου στον οποίο η Ευρώπη βρίσκεται στο επίκεντρο των πάντων. Αυτό όχι μόνο επειδή οι μισές ομάδες που συμμετέχουν είναι ευρωπαϊκές. Είναι, επίσης, γιατί πολλοί από τους κορυφαίους παίκτες της Νοτίου Αμερικής, καθώς και σχεδόν όλων των κορυφαίων αφρικανικών, παίζουν στην Ευρώπη. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι παρακμάζουσες δυνάμεις της Ευρώπης να φαίνεται ότι παραμένουν η κινητήρια δύναμη πίσω από το παγκόσμιο παιχνίδι.

Οι χώρες που οι πραγματικές οικονομίες τους κλυδωνίζονται - Ισπανία, Ιταλία, Αγγλία - εξακολουθούν να συντηρούν μια τεράστια οικονομική «φούσκα» στο χώρο του ποδοσφαίρου και τροφοδοτούν το ενδιαφέρον του παγκόσμιου για το άθλημα. Η Αφρική είναι πλέον μέρος αυτής της μηχανής του χρήματος, αλλά έχει ελάχιστο ή καθόλου έλεγχο πάνω σ’ αυτήν.

Ως αποτέλεσμα, και αυτό είναι το Μουντιάλ διαμορφώνεται από και προς το συμφέρον της ευρωπαϊκής ελίτ.

Παρόλο που διεξάγεται στην Αφρική, π.χ., οι αγώνες και οι τηλεοπτικές μεταδόσεις πραγματοποιούνται στη ζώνη ώρας για το ευρωπαϊκό τηλεοπτικό κοινό.

Η φιλοξενία του Παγκοσμίου Κυπέλλου λίγες ελπίδες δίνει για την τόνωση του ποδοσφαίρου της Νότιας Αφρικής καθώς και άλλων αφρικανικών χωρών.

Κάτι τέτοιο προσκρούει στα άλυτα προβλήματα που ταλανίζουν τη Νότια Αφρική και ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο.

Πρόσφατα η FIFΑ έδωσε έκτακτη βοήθεια 100 εκατ. Δολαρίων στη SAFA την Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία της Νοτίου Αφρικής - ώστε να εξασφαλιστεί η κατασκευή των αθλητικών εγκαταστάσεων και των βοηθητικών χώρων. Τα γήπεδα, όντως, είναι θαυμάσια, αλλά οι περισσότερες από τις θέσεις απασχόλησης που δημιουργήθηκαν έχουν βραχυπρόθεσμη διάρκεια. Ένα αθλητικό γεγονός που θα έχει έσοδα 3,3 δις δολάρια για τη FIFΑ θα αφήσει ελάχιστα στο λαό της Νότιας Αφρικής.

Ορισμένοι άνθρωποι πρόκειται να γίνουν πολύ πλούσιοι, ως αποτέλεσμα του τουρνουά. Αλλά μόλις αυτό τελειώσει, τα πράγματα πρόκειται να είναι δύσκολα για τους περισσότερους Νοτιοαφρικανούς οι οποίοι μάλλον θα αγνοούν πού θα έχουν καταλήξει όλα αυτά τα χρήματα.

Στο « Why England Lose, and Other Curious Football Phenomena Explained», οι Simon Kuper και Stefan Szymanski περιγράφουν γιατί οι μεγάλες αθλητικές διοργανώσεις σπάνια δίνουν στη χώρα που τις φιλοξενεί την οικονομική ώθηση που οι διοργανωτές υπόσχονται πάντα - όλα αυτά τα επιπλέον δολάρια από τον τουρισμό και τα οφέλη των επενδύσεων - απλώς δεν θα υλοποιηθούν. Αυτό που συνήθως επιτυγχάνουν είναι μια βραχυπρόθεσμη ώθηση στην εθνική «ευτυχία» - για μερικούς μήνες, οι άνθρωποι αισθάνονται πιο χαρούμενοι και ασχολούνται με κάτι που τους ευχαριστεί αλλά και τους αποσπά την προσοχή από τα κύρια προβλήματά τους.

Και τι είναι αυτό που κυρίως η Νότια Αφρική χρειάζεται; «Περίπου το ένα τρίτο όλων των Νοτιοαφρικανών ζουν με λιγότερα από 2 δολάρια την ημέρα,"αναφέρουν οι Kuper και Szymanski. "Οι άνθρωποι αυτοί χρειάζονται σπίτια, ηλεκτρικό ρεύμα, δουλειές, διακοπές, γιατρούς".

Όλα αυτά είναι δύσκολο να συμβαδίσουν με τις ελπίδες του Mbeki για το Μουντιάλ της Νότιας Αφρικής. Η FIFA είναι αποφασισμένη να δώσει μια καλή επίδειξη. Οι εγκαταστάσεις θα γίνουν στην ώρα τους, οι ανάδοχοι θα έχουν αποδώσει καρπούς, η διαφθορά θα έχει συγκαλυφθεί. Θα υπάρχει άφθονο τοπικό χρώμα και – μάλλον – ένα ελκυστικό ποδόσφαιρο. Νέοι σούπερ σταρ θα γεννηθούν, μερικοί από τις χώρες της Αφρικής, ίσως ακόμη και ορισμένοι από τη Νότιας Αφρική, τους οποίους οι Ευρωπαϊκοί σύλλογοι θα αρπάξουν όταν το τουρνουά θα έχει τελειώσει.

Και η Αφρική θα μείνει αντιμέτωπη με τα δικά της προβλήματα.

Μέχρι τότε, όμως, ας απολαύσουμε και λίγη μπάλα!

Η βουβουζέλα αναμένεται να δώσει τον τόνο στα γήπεδα της Νότιας Αφρικής

Αυτή η μακριά κόρνα από πλαστικό, που βγάζει έναν ήχο που θυμίζει αφρικανικό ελέφαντα ή βούβαλο, φθάνει τα 127 ντεσιμπέλ.

Η βουβουζέλα είναι παραδοσιακή καραμούζα της Νότιας Αφρικής και οι παράγοντες της Παγκόσμια Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία δήλωσαν πως πρόκειται για μέρος της κουλτούρας της χώρας.

Ταυτόχρονα πέρα από το χρώμα που θα δώσει στις κερκίδες των σταδίων η βουβουζέλα θα αποτελέσει μέρος και του «εμπορικού παιχνιδιού». Μια τοπική φίρμα, η Vuvuzela Branding Company, υποστηρίζει ότι έχει παραγγελίες για ένα εκατομμύριο … βουβουζέλες με τυπωμένες τις σημαίες χωρών – στη πλειοψηφία, βεβαίως, της Νότιας Αφρικής αλλά και Άλλων, όπως των ΗΠΑ, της Ολλανδίας και της Αυστραλίας.

Η τιμή τους ξεκινά από τα έξι ευρώ, αλλά ανάλογα την διακόσμηση μπορεί να φτάσει και στα … εκατό!

Η ακριβής καταγωγή της βουβουζέλα δεν είναι γνωστή. Μια θεωρία υποστηρίζει ότι αυτές οι μακρές, λεπτές τρομπέτες κατασκευάζονταν από τα κέρατα των kudu – είδους κερασφόρων – και παλιά χρησιμοποιούνταν από τους ηγέτες των τοπικών κοινοτήτων για να συγκαλούν τις συνελεύσεις των χωριών. Αργότερα, οι τρομπέτες αυτές κατασκευάζονταν από μεταλλικά ελάσματα – και αργότερα στη δεκαετία του 1990, οι οπαδοί των ποδοσφαιρικών ομάδων αποφάσισαν να τις … αξιοποιήσουν σε μια νέα χρήση, και έτσι εμφανίστηκαν τα πλαστικά μοντέλα.