Μια πλατεία σύμβολο της ιστορικής σχιζοφρένειας – ένα κείμενο της Λουντμίλα Ουλίτσκαγια για την Κόκκινη Πλατεία στη Μόσχα

 Τον τελευταίο καιρό η Ρωσία έχει βρεθεί στην κορυφή της επικαιρότητας λόγω και των κρίσιμων γεγονότων στην Ουκρανία και την Κριμαία.

 Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται για την ιστορία και τις παραδόσεις αυτών των χωρών.

 Έτσι, για να ξεφύγουμε από την τυπική επικαιρότητα ερανιστήκαμε ένα άρθρο της Λουντμίλα Ουλίτσκαγια, ρωσίδας συγγραφέα,  από το περιοδικό «Δέντρο». Το εισαγωγικό κείμενο είναι του Τάσου Γουδέλη.

Το σαρκαστικό και βαθειά αμφίθυμο άρθρο της Λουντμίλα Ουλίτσκαγια για έναν τόπο (την Ερυθρά Πλατεία της Μόσχας) που φανερά αγαπάει αυτή αλλά, ταυτοχρόνως, απεχθάνεται για όσα συμβολίζει, είναι ένας μικρός ανθρωπογεωγραφικός χάρτης της ρωσικής ιστορίας.

Με γλώσσα περίπου δημοσιογραφική, και με αφορμή τη σύγχρονη αισθητική της Ερυθράς Πλατείας, η διάσημη ρωσίδα συγγραφέας διεκτραγωδεί και παρωδεί, σε γενικές γραμμές, διάφορα έκτυπα γεγονότα που έχουν συμβεί στο συγκεκριμένο χώρο και, βέβαια, σχετίζονται με τη μυθολογία της «μητέρας Ρωσίας».

Τ.Γ.

Γιορτές, εκτελέσεις, κλόουν

της Λουντμίλα Ουλίτσκαγια

 Την ξέρουν στο εξωτερικό ως Ερυθρά Πλατεία, αλλά η ονομασία αυτή προέρχεται από τη λανθασμένη μετάφραση του Κράσναγια Πλότσαντ, φράση η οποία συνδυάζει την έννοια του κόκκινου (κράσνιγ) με το χρώμα του κομμουνισμού. Όμως, στα παλιά ρωσικά το κράσναγια σήμαινε ωραία. Και όντως η Ερυθρά Πλατεία είναι πραγματικά πολύ όμορφη. Διαμέσου της Ερυθράς Πλατείας έχει περάσει όλη η ιστορία της Ρωσίας: εδώ ανακοινώνονταν τα αυτοκρατορικά διατάγματα, εδώ γίνονταν οι εκτελέσεις και εορτάζονταν οι εθνικές επέτειοι. Σ’ αυτόν τον τόπο γίνονταν οι στρατιωτικές παρελάσεις Τσαρικών αλλά και Σοβιετικών. Ακόμα και σήμερα, εδώ, τόνοι βαρέως οπλισμού καταστρέφουν το πλακόστρωτο και τους γύρω δρόμους, ενώ οι γιγαντοαφίσες των κυβερνώντων υψώνονται στις πορείες. Εδώ, το 1960, είχα έρθει με τους συμμαθητές μου- όπως η παράδοση επέβαλε στους μαθητές της Μόσχας - το τελευταίο βράδυ της σχολικής χρονιάς, περπατώντας με κάτι ψηλά τακούνια, τα οποία δεν ξαναφόρεσα από τότε. … Εδώ σε αυτήν την πλατεία, το 1968 εφτά θαρραλέοι πολίτες διαμαρτυρήθηκαν εναντίον της εισβολής των Σοβιετικών στρατευμάτων στην Τσεχοσλοβακία. Μεταξύ αυτών ήταν και η φίλη μου η Νατάλια Γκορμπανέβσκαγια, η οποία είχε έρθει σπρώχνοντας το καροτσάκι με το τρίμηνο μωρό της. Εκείνη όπως και άλλοι διαδηλωτές πλήρωσαν αυτήν τη θαρραλέα διαμαρτυρία με φυλάκιση και εγκλεισμό σε ψυχιατρείο. Η Νατάλια Γκορμπανέβσκαγια έγινε το σύμβολο του κινήματος των αντιφρονούντων στην ΕΣΣΔ, πέρασε τη ζωή της στην εξορία, και πέθανε πριν από λίγους μήνες.

  Εδώ, κάτω από τα τείχη του Κρεμλίνου, κοντά στον υπέροχο καθεδρικό ναό του Αγίου Βασιλείου, συναντώνται οι άγιοι, οι Τσάροι της Ρωσίας, οι εκτελεσμένοι επαναστάτες και η μούμια του ηγέτη της παγκόσμιας επανάστασης, του Λένιν.

  Εν πάση περιπτώσει, η Ιστορία, η κουλτούρα και η πολιτική συνδυάζονται για να δώσουν ζωή σε έναν, θεωρούμενο από την Εθνογραφία, υπέροχο τόπο, ο οποίος εκκινεί από τον Ιβάν τον Τρομερό και φθάνει στο σήμερα. Είναι πράγματι υπέροχος γιατί η ζωή προσθέτει γενναιόδωρα νέα σημαινόμενα: πρόσφατα, ακριβώς δίπλα στο μαυσωλείο του βαλσαμωμένου ηγέτη, ξεκίνησε η κατασκευή ενός κτίσματος, υπό μορφήν μπαούλου, υπογεγραμμένου από τον Λουί Βιτόν, μεγέθους 9 επί 3 μέτρων. Μια προσωρινή εγκατάσταση, σίγουρα. Πρόκειται για μια εμπορικού τύπου ενέργεια, η οποία επινοήθηκε επί τη ευκαιρία του εορτασμού των 120 χρόνων λειτουργίας του σημαντικότερου καταστήματος της χώρας Γκουμ, και των 150 χρόνων της εταιρείας Λουί Βιτόν: μιλάμε για μια συνεργασία η οποία συνεχίζεται «χωρίς κανένα πρόβλημα» από την εποχή του Ναπολέοντα. Και έγινε σάλος! «Ιεροσυλία! Ναρκοθετούν τα θεμέλιά μας! Προσβολή τόπου προσκυνήματος!» φώναξαν όσοι ακόμα παραμένουν οπαδοί της σοβιετικής εξουσίας.

 Οι κομμουνιστές, οι οποίοι τυχαία άφησαν ανέπαφο τον καθεδρικό του Αγίου Βασιλείου και δεν τον ανατίναξαν (όπως συνέβη με το, καλά διατηρημένο δίπλα στα τείχη του Κρεμλίνου μέχρι την επανάσταση, ήσυχο Μοναστήρι των Θαυμάτων, και με άλλες δεκάδες χιλιάδες ορθόδοξους ναούς), αυτοί λοιπόν θεωρούν ότι η βαλίτσα της Λουί Βιτόν προσβάλλει τους ιερούς χώρους.

  Η Ρωσία δεν γνώριζε την Κομέντια Ντελ Άρτε, αλλά εδώ στην πλατεία παιζόταν ένα παρόμοιο θεατρικό δρώμενο, το «μπαλαγκάν», κωμικό θέαμα. Ήταν θέατρο δρόμου, συγγενικό του τσίρκου: από ένα μπαούλο, το οποίο πρώτα αναποδογύριζαν και ταρακουνούσαν, μπορούσαν να βγουν ένα ζευγάρι περιστέρια ή ένα ζωντανό κουνέλι. Απόλυτα βασισμένο στην κουλτούρα του «μπαλαγκάν», το μπαούλο της Λουί Βιτόν, όπως οποιοδήποτε άλλο κουτάκι, θα μπορούσε να φανεί χρήσιμο. Είναι αλήθεια, ότι θα μπορούσε να βγει από μέσα του ένας ελέφαντας, που θα διασκέδαζε περισσότερο το κοινό.

  Στον κόσμο μας, όλοι λατρεύουν το απόλυτο ή, σε ακραίες περιπτώσεις, το παράλογο. Το παράλογο βρίσκεται εδώ κοντά, στη γωνία, μερικά βήματα από την Πλατεία του Λούνα Παρκ: έχει τη μορφή μιας σειράς από τεράστιες ρώσικες κούκλες και μιας μπρούντζινης αρκούδας. Δεν είναι γνωστό γιατί δεν μπήκαν στο μπαούλο της Λουί Βιτόν! Και όλο αυτό ονομάζεται «μεταμοντερνισμός».

  Για να είμαι ειλικρινής, θα προτιμούσα αντί για την πολυτελή Λουί Βιτόν, μοιραία εκδήλωση της ανθρώπινης ματαιοδοξίας, ένα πιο δημοκρατικό Μπένετον, νεανικό και φθηνότερο. Εντάξει, τελικά συμφωνώ με την ιδέα της Λ.Β. αφού έχει ανακοινωθεί ότι τα χρήματα από αυτήν την «παράσταση» του μπαούλου θα πάνε σε φιλανθρωπίες για φτωχούς και ασθενείς. Σίγουρα, πρόκειται για ένα πραγματικά χυδαίο θέαμα, το οποίο, καίτοι θα βοηθήσει φτωχούς και ασθενείς, δεν πρόκειται να με παρασύρει σε παραβίαση των αισθητικών μου αρχών…

 Τελικά, παραδόξως, το μπαούλο απομακρύνθηκε. Κανένας ιερός χώρος δεν προσβλήθηκε. Η Ερυθρά Πλατεία διατήρησε το σεβάσμιο χαρακτήρα της. Μπορεί κανείς να σταθεί, χωρίς πρόβλημα, στην ουρά έξω από το μαυσωλείο του Λένιν, το οποίο εγκαινίασαν, αφού πρώτα επισκεύασαν τα θεμέλια και διατήρησαν τη μούμια αυτού του άταφου, επί ενενήντα χρόνια, ηγέτη: κολασμένου επειδή το σώμα του έμεινε έξω από τη γη. Μπορεί κανείς να παρακολουθήσει στρατιωτικές παρελάσεις και ειρηνικές πορείες, στις οποίες υψώνεται το πορτραίτο ενός και μόνον ανθρώπου, διαδόχου πολλών άλλων ηγετών: του Πούτιν. Επίσης μπορεί κανείς να κάνει περίπατο, ξέροντας, όμως, ακριβώς τι δεν πρέπει να κάνει. Γι’ αυτόν το λόγο υπάρχουν γραπτές οδηγίες: να μη φτύνει, να μην καπνίζει, να μη συμμετέχει σε συγκεντρώσεις, να μην αφήνει τα περιττώματα του στο πλακόστρωτο (όπως έκανε προ καιρού ο πρωτοπόρος καλλιτέχνης Παβλένσκι, ο οποίος διαμαρτυρόταν κατά της καταστολής και της λογοκρισίας), να μη φτερνίζεται, να μη φιλιέται, να μη βλαστημάει, να μη βγάζει φωτογραφίες, να μη λερώνει, να μη γελάει, και αν είναι δυνατόν να μην αναπνέει. Η παραβίαση αυτών των κανόνων προκαλεί επέμβαση του στρατού Και εάν αυτός δεν τα καταφέρει, θα ζητηθεί βοήθεια από το Κίεβο. Όμως με το μπαούλο της Λουί Βιτόν κάτι έγινε!

Απόδοση για το «Δ»: ΦΑΝΗ ΜΟΥΡΙΚΗ

Η Λουντμίλα Ουλίτσκαγια (1937) είναι γνωστή ρωσίδα συγγραφέας. Το 2009 βρισκόταν μεταξύ των υποψηφίων για το βραβείο Μπούκερ.