Ένας εκπληκτικός χάρτης με τις χώρες με τη μεγαλύτερη και μικρότερη θρησκευτική ποικιλομορφία στο σύγχρονο κόσμο

 Οι χώρες με τη μεγαλύτερη  και μικρότερη θρησκευτική ποικιλομορφία στο σύγχρονο κόσμο μπορεί να μην είναι ακριβώς αυτό που νομίζουμε, αν κρίνουμε από μια εκτενή έκθεση του Pew Research Center που κατατάσσει τις χώρες σχετικά με τη θρησκευτική πολυμορφία σύμφωνα  με ένα μαθηματικό μοντέλο. Τα αποτελέσματα, για να είμαατε ειλικρινείς, πραγματικά μπορούν να μας εκπλήξουν.

  Στο χάρτη που ακολουθεί παρουσιάζονται  οι χώρες με τη μεγαλύτερη θρησκευτική ποικιλομορφία σε μπλε και οι λιγότερο διαφοροποιημένες σε κίτρινο:

Religious_diversity

Θρησκευτική ποικιλομορφία ανά χώρα, όπως μετράται με το δείκτη  θρησκευτικής ετερότητας του Pew.

Οι τρεις χώρες  με τη μεγαλύτερη  θρησκευτική ποικιλομορφία βρίσκονται στην Ανατολική Ασία: Σιγκαπούρη,  Ταϊβάν και Βιετνάμ. Στην πραγματικότητα, σχεδόν όλες οι χώρες με τη μεγαλύτερη θρησκευτική ποικιλομορφία είναι συγκεντρωμένες σε δύο περιοχές: την Ανατολική Ασία και τη Δυτική Αφρική !

Οι  χώρες με τη μικρότερη  θρησκευτική ποικιλομορφία  είναι πιο εύκολο να εντοπιστούν, και συνήθως κυριαρχούνται από μια μεγάλη μουσουλμανική πλειοψηφία: είναι αυτές που προσδιορίζονται στο χάρτη με τη ζώνη  του κίτρινου από το Μαρόκο, σε όλη τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή και σε όλη τη διαδρομή προς το Πακιστάν. Η χώρα με τη μικρότερη θρησκευτική ποικιλομορφία στον κόσμο – παραμένει το Βατικανό.

  Αυτές, όμως, είναι μόνο μερικές από τις πολλές και  ενδιαφέρουσες τάσεις, τις οποίες μπορείτε να δείτε στο χάρτη παραπάνω - πολλές από τις οποίες ρίχνουν ένα συναρπαστικό φως για την εξάπλωση των θρησκειών στον κόσμο σήμερα. Αυτό που ακολουθεί είναι μια γρήγορη ματιά στις εν λόγω τάσεις.

Μια γρήγορη παρατήρηση σχετικά με τη μεθοδολογία: ενώ κάθε θρησκεία έχει τις εσωτερικές αιρέσεις και τις διαιρέσεις της,  και ενώ αυτές μπορεί να είναι πολύ σημαντικές -  για χάρη της πρακτικά δυνατής  σύγκρισης μεταξύ των χωρών και θρησκειών, τα στοιχεία του Pew απλά διαιρούν  τους ανθρώπους σε μία από τις οκτώ ομάδες: χριστιανοί, μουσουλμάνοι, ινδουιστές , βουδιστές, εβραίους, λαϊκές θρησκείες και δοξασίες, άλλες θρησκείες, και άγνωστης θρησκείας ή μη κατατάξιμους. Η τελευταία αυτή κατηγορία σημαίνει ότι οι μη θρησκευόμενοι άνθρωποι υπολογίζονται θετικά για τη θρησκευτική πολυμορφία μιας χώρας.

Οι ΗΠΑ δεν είναι τόσο διαφοροποιημένες όσο νομίζουμε

Αποτελεί κοινή επωδό των συντηρητικών χριστιανών Αμερικανών ότι "οι ΗΠΑ είναι μια χριστιανική χώρα." Και ενώ αυτό αποτελεί νομικό και συνταγματικά λάθος, τα στοιχεία δείχνουν ότι, από δημογραφική άποψη, δείχνει αληθοφανές. Αυτό προκύπτει μέσα από μετρήσεις στις ΗΠΑ σχετικά με τη θρησκευτική ποικιλομορφία, η οποία σε σχέση με τη μέτρηση του Pew είναι χαμηλότερη σε σύγκριση με  τις περισσότερες χώρες της Δυτικής Ευρώπης ενώ είναι και 68η χώρα στον κόσμο από αυτή την άποψη συνολικά.  Παρακάτω παρουσιάζεται ένα διάγραμμα του Pew όπου συγκρίνονται οι ΗΠΑ με τη Γαλλία, η οποία είναι πιο διαφοροποιημένη, καθώς και με τη Σιγκαπούρη, τη χώρα με τη μεγαλύτερη θρησκευτική ποικιλομορφία, και με το Ιράν, μιας χώρας με τη μικρότερη  θρησκευτική πικιλία:

Θρησκευτική ποικιλότητα-2

Ίσως το πιο περίεργο  εδώ είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος της θρησκευτικής πολυμορφίας των ΗΠΑ δεν προέρχεται από θρησκευτικές μειονότητες, οι οποίες στο σύνολό τους είναι μόνο 5,3 % του πληθυσμού, αλλά από το 16 % των Αμερικανών που δεν συνδέεται με κάποιο θρησκευτικό δόγμα.

 Αυτό έχει να κάνει με το γεγονός ότι πολλές τις φυλετικές μειονότητες των ΗΠΑ τείνουν να είναι Χριστιανοί: οι περισσότεροι Αφροαμερικανοί, σίγουρα οι περισσότεροι Λατίνοι, και ένα σημαντικό μερίδιο των Αμερικανών με καταγωγή από την Ασία.

Τώρα συγκρίνοντας τις ΗΠΑ με τη Γαλλία  θα παρατηρήσουμε δύο πράγματα: ότι η Γαλλία έχει σχεδόν διπλάσιο ποσοστό  μη κατατάξιμων και συνδεδεμένων με επίσημο θρησκευτικό δόγμα, ως ποσοστό επί του συνολικού πληθυσμού, και οκτώ φορές, περισσότερους μουσουλμάνους. Η σύγκριση αυτή στηρίζεται, όμως, σε ελλείψεις και αδυναμίες στις μετρήσεις του Pew. Αυτά  τα δεδομένα δεν παρουσιάζουν την ενδοχριστιανική πολυμορφία: οι ΗΠΑ έχουν πολλές διαφορετικές χριστιανικές ομάδες, ενώ οι Γάλλοι Χριστιανοί είναι συντριπτικά Καθολικοί. Η διαφορετικότητα μεταξύ καθολικών και προτεσταντών και μόνο έχει τεράστια σημασία για τη θρησκευτική ιστορία των ΗΠΑ. Παρόλο που οι Αμερικανοί δεν μπορούν να καταταχτούν σε  υπερ-ποικιλία σε σχέση με τις  ευρύτερες θρησκευτικές κατηγορίες, η  ενδοχριστιανική ποικιλομορφία αποτελεί μια πραγματική πρόκληση στις ΗΠΑ.

Ανατολική Ασία είναι η περιοχή του κόσμου με τη μεγαλύτερη θρησκευτική ποικιλομορφία

Η ποικιλομορφία των θρησκειών στο μεγαλύτερο μέρος της Ανατολικής Ασίας είναι απλά εκπληκτική. Μπορείτε να το δείτε στη Σιγκαπούρη, για παράδειγμα, στο παραπάνω διάγραμμα. Αλλά η Σιγκαπούρη είναι κάτι το μη σύνηθες: έχει το μέγεθος μιας μικρής πόλης και διαθέτει  πολλούς πρώτης, δεύτερης και τρίτης γενιάς μετανάστες από την Κίνα (πολλοί από τους οποίους είναι  βουδιστές ή  χωρίς κατάταξη θρησκευτικού δόγματος), τη Μαλαισία (πολλοί από αυτούς είναι μουσουλμάνοι), Ινδία (Hindu), και Χριστιανοί από τη γύρω νοτιοανατολική Ασία και από την Ευρώπη.

Αυτό που είναι πραγματικά ενδιαφέρον να δούμε είναι η Κίνα, η οποία από το Pew κατατάσσεται στην ένατη θέση των χωρών με τη  μεγαλύτερη θρησκευτική ποικιλομορφία στον κόσμο. Αν και ευρέως θεωρείται ως μια αθεϊστική χώρα, με δεδομένη της δηλωμένης αθεϊστικής τοποθέτησης του Κομμουνιστικού Κόμματος, αποδεικνύεται τελικά ότι  έχει εκατοντάδες εκατομμύρια  πιστών. Ακολουθεί ένα διάγραμμα της θρησκευτικής κατανομής της Κίνας, μαζί με την Ταϊβάν, η οποία παρουσιάζεται δεύτερη θέση και ήταν μέρος της Κίνας μέχρι το 1949, και το Χονγκ Κονγκ, που κατατάσσεται ως δέκατο και είναι μια κινεζική ειδική αυτόνομη περιοχή που πέρασε, όμως, 150 χρόνια υπό βρετανική κυριαρχία.

Ναι, η μεγαλύτερη ομάδα στην Κίνα (και στο Χονγκ Κονγκ) είναι αυτοί που δεν κατατάσσονται σε κάποια θρησκεία, οι οποίοι είναι κατά πάσα πιθανότητα στην πλειοψηφία τους άθεοι, όπως καθορίζεται και  από το Κομμουνιστικό Κόμμα το οποίο κατέχει την εξουσία. Η Κίνα αποδεικνύεται, επίσης, ότι έχει  τεράστιους πληθυσμούς  Βουδιστών και λαϊκών θρησκειών. Ο Χριστιανισμός βρίσκεται μακριά από την ελεύθερη άσκησή του - είναι στενά ελεγχόμενη η λατρεία του  από την κυβέρνηση, η οποία τον φοβάται ως πιθανή απειλή - αλλά εξακολουθεί να είναι δημοφιλής, με περίπου πέντε τοις εκατό των Κινέζων να αναγνωρίζουν ότι είναι Χριστιανοί. Ένα άλλο 1,8 τοις εκατό είναι μουσουλμάνοι, ποσοστό που μπορεί να μην ακούγεται πολύ, αλλά αυτό σημαίνει ότι αντιστοιχεί περίπου στα 23 εκατομμύρια ανθρώπους - περισσότεροι από μουσουλμάνους που ζουν σε ορισμένες χώρες της Μέσης Ανατολής.

 Κάπως  παρόμοιες τάσεις παρατηρούνται στην Ταϊβάν και το Χονγκ Κονγκ: πολλοί χωρίς δηλωμένο θρήσκευμα, πολλοί Βουδιστές,  πολλοί με λαϊκές θρησκείες. Η Ταϊβάν διαθέτει, επίσης, μια τεράστιο ποσοστό πληθυσμού που πιστεύει στον Ταοϊσμό, που εμφανίζεται εδώ στις «άλλες θρησκείες». Και το Χονγκ Κονγκ, λόγω της βρετανικής κυριαρχίας και της μετανάστευσης, έχει αρκετούς Χριστιανούς.

Η Αφρική παρουσιάζει μεγάλη ποικιλομορφία κατά μήκος της διαίρεσης Χριστιανών-Μουσουλμάνων

Υπάρχει ένα εξαιρετικό  βιβλίο του δημοσιογράφου Eliza Griswold που ονομάζεται «Ο Δέκατος Παράλληλος», το οποίο ερευνά την γραμμή που συμβαίνει να τρέχει κατά μήκος ενός τμήματος της Αφρικής, που διαιρείται μεταξύ μουσουλμάνων στα βόρεια και Χριστιανών στο νότο. Φυσικά η κατάσταση είναι πιο περίπλοκη από αυτή την εικόνα  - καθώς ένα μεγάλο μέρος της ανατολικής ακτής της Αφρικής είναι επίσης μουσουλμανικό - αλλά το θέμα είναι ότι πολλές αφρικανικές χώρες  διαθέτουν επικαλυπτόμενους χριστιανικούς και μουσουλμανικούς πληθυσμούς και αυτό δημιουργεί μεγάλη θρησκευτική πολυμορφία.

Έτσι, σε αντίθεση με τις χώρες της Ανατολικής Ασίας που παρουσιάζονται τόσο διαφοροποιημένες  επειδή οι άνθρωποι ανήκουν σε πολλές θρησκείες, στην Αφρική, η υψηλή ποικιλομορφία συχνά αντανακλά μια απότομη και μερικές φορές ακόμη και απόλυτη διαφοροποίηση μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων.

Αυτά οι διαιρέσεις υπήρξαν η πηγή  συγκρούσεων, ιδίως στη Δυτική Αφρική. Στην Ακτή του Ελεφαντοστού, για παράδειγμα, ο έντονα χριστιανικός νότος και ο έντονα  μουσουλμανικός Βορράς είναι επίσης χωρισμένος  μεταξύ των πολιτικών κομμάτων. Αυτή η αίσθηση της διαίρεσης οδήγησε σε έναν εμφύλιο πόλεμο που ξεκίνησε το 2002, ολοκληρώθηκε το 2007, αλλά αναζωπυρώθηκε εκ νέου το 2010 και "έκλεισε" την επόμενη χρονιά με μια διεθνή επέμβαση.

Η Μέση Ανατολή είναι εξαιρετικά ομοιογενής - με ορισμένες βασικές εξαιρέσεις

Ένας μεγάλος αριθμός των λιγότερο διαφοροποιημένων  θρησκευτικά χωρών του κόσμου βρίσκονται στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. (Επίσης,  κοντά στο κατώτερο σημείο  της θρησκευτικής διαφορετικότητας λίστα είναι μερικά έντονα καθολικές χώρες, όπως η Πολωνία και το Μεξικό.) Αυτές οι χώρες στη Μέση Ανατολή τείνουν να είναι – κάτι που  δεν αποτελεί έκπληξη - κατεξοχήν μουσουλμανικές. Σ’ αυτές το 99 % ή και παραπάνω είναι μουσουλμάνοι.

Αλλά υπάρχουν τρεις ενδιαφέρουσες και πολύ σημαντικές εξαιρέσεις, όλοι τους εντοπίζονται σε μια περιοχή  της Μέσης Ανατολής που γεωγραφικά περιγράφεται ως το Λεβάντε: το Ισραήλ, ο Λίβανος και η Συρία. Εδώ είναι η ανάλυση:

Για τη Μέση Ανατολή, αυτό είναι κάτι πραγματικά διαφορετικό. (Και υπάρχει ένα δεύτερο, πολύ σημαντικό στρώμα διαφορετικότητας που δεν φαίνεται εδώ:.  Το χάσμα μεταξύ  σουνιτών-σιιτών στο εσωτερικό του Ισλάμ) Και στις τρεις περιπτώσεις,  η θρησκευτική διαφορετικότητα έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο σε ορισμένες από τις χειρότερες συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή.

Η θρησκευτική ποικιλομορφία εντός της Συρίας  αποτελεί  σημαντικό τμήμα του συριακού εμφυλίου πολέμου. Σε γενικές γραμμές, ο πόλεμος που ξεκίνησε  σχετικά με την εσωτερική πολιτική έχει γίνει κατά κάποιο τρόπο  θρησκευτικός πόλεμος που αναπτύσσεται  μεταξύ σουνιτών και σιιτών – ενώ οι χριστιανικές ομάδες αναγκάστηκαν να υπάρχουν  στην περιοχή με τη  σιιτική μειονότητα που κατέχει την εξουσία. Στο Λίβανο, ο οποίος έχει ένα μεγάλο ποσοστό χριστιανικού πληθυσμού και καμία πλειοψηφική θρησκευτική ομάδα, με την πολιτική της χώρας να διαιρείται ανάλογα με τις θρησκευτικές γραμμές στη δεκαετία του 1970, γεγονός που  οδήγησε σε ένα σκληρό 15-ετή εμφύλιο πόλεμο που κατέστρεψε την χώρα. Η πολιτική σκηνή του Λιβάνου παραμένει διαιρεμένη ανάλογα με τη θρησκεία μέχρι σήμερα.

Το Ισραήλ, φυσικά, είναι εξαιρετικά περίπλοκο με τον δικό του τρόπο: ιδρύθηκε ως ένα εβραϊκό κράτος σε μια περιοχή που ανήκε ως επί το πλείστον σε μουσουλμάνους και μερικούς Χριστιανούς, βρίσκεται βυθισμένο για δεκαετίες σε μια σύγκρουση Ισραηλινών -Παλαιστίνιων.

Υπάρχει άλλο ένα εκπληκτικό στοιχείο των δεδομένων στη Μέση Ανατολή: η Σαουδική Αραβία είναι εκπληκτικά ποικιλόμορφη. Βρίσκεται κάτω από το μέσο όρο  της Μέσης Ανατολής – αλλά είναι περίπου τόσο διαφοροποιημένη όσο η Ιρλανδία ή η Ταϊλάνδη (!) - αλλά αυτό είναι ενδιαφέρον με δεδομένο τη θεοκρατική ισλαμική κυβέρνηση της χώρας και  της εικόνα της ως υπερ-συντηρητικό ισλαμικό κράτος. Μόνο το 7 % των Σαουδαράβων είναι μη-μουσουλμάνοι. Το σημαντικό, ωστόσο, είναι ότι αυτό το ποσοστό  χωρίζεται μεταξύ Χριστιανών, οι οποίοι έχουν αρχαίες ρίζες εδώ, και των Ινδουιστών και Βουδιστών οι οποίοι είναι ως επί το πλείστον μετανάστες εργαζόμενοι.