Η κατασκευή της «κοινής γνώμης»

Η κοινωνική δυναμική που αναπτύχθηκε τις τελευταίες μέρες, η δυσφορία μέχρι και οργή για τον πολιτικό κόσμο, ιδιαίτερα για τα κόμματα εξουσίας οδηγούν σε προβληματισμούς για πολιτικές ανακατατάξεις.

Επόμενο ήταν να εμφανιστούν και οι δημοσκοπήσεις που προσπαθούν να ανιχνεύσουν (;) τις νέες τάσεις. Ήδη έχουν προβληθεί τα αποτελέσματά τους σε εφημερίδες και τηλεοπτικά κανάλια. Ειδικότερα προβλήθηκε το αποτέλεσμα έρευνας του «Πρώτου Θέματος» όπου «74%  λέει όχι στις άσκοπες απεργίες» ή «54,2% είναι υπέρ του προγράμματος ΕΕ – ΔΝΤ…». Αντίστοιχες δημοσκοπήσεις παρουσιάστηκαν και σε άλλες εφημερίδες.

Έχει ενδιαφέρον να εξετάσουμε αυτές τις δημοσκοπήσεις, τα συμπεράσματα αλλά και τη μεθοδολογία τους.

Στο «Πρώτο Θέμα» σε έρευνα της ALCO τέθηκαν τα εξής ερωτήματα:

- «Πρέπει ή όχι να περιοριστούν οι απεργίες σε λογικά επίπεδα;»

74% Ναι – 21% % Όχι – ΔΞ/ΔΑ – 5,0%

Τι σημαίνει, όμως, η διατύπωση « … λογικά επίπεδα»; Ποιος καθορίζει αυτή τη «λογική»; Είναι δυνατόν ο μέσος άνθρωπος να απαντήσει ότι επιθυμεί τα «μη λογικά» όρια;

 Πρόκειται για ερώτημα ασαφές και αποπροσανατολιστικό. Στην ουσία κρύβει την άποψη ότι οι απεργίες και οι κινητοποιήσεις των εργαζομένων συνιστούν «παραλογισμό».

- Είστε υπέρ του προγράμματος ΕΕ – ΔΝΤ με στόχο τη διάσωση της χώρας ή υπέρ της απόρριψής του και της αυτόνομης πορείας με κίνδυνο τη χρεωκοπία;

54,2% Υπέρ – 33,2% % Αυτόνομη πορεία – ΔΞ/ΔΑ – 12,6%

Στο «Βήμα της Κυριακής» δημοσιεύτηκε, επίσης έρευνα της  Κάπα Research, όπου τέθηκαν ορισμένα ανάλογα ερωτήματα.

«Δέχεστε τα μέτρα προκειμένου να αποφύγει η Ελλάδα τη χρεωκοπία;»

Ναι και μάλλον ναι απάντησε το 55,2%, ενώ όχι και μάλλον όχι το 44,6%.

Στην ίδια έρευνα τέθηκε το ίδιο ερώτημα … αντίστροφα:

«Αρνείστε τα μέτρα, ακόμη και αν η Ελλάδα χρεοκοπήσει;»

Ναι και μάλλον ναι απάντησε το 35,6%, ενώ όχι και μάλλον όχι το 56,3%.

Θέλουμε να παρατηρήσουμε τα εξής:

Τα ερωτήματα έχουν διλημματική μορφή. Ή τα μέτρα … ή η χρεοκοπία και το χάος. Στην ουσία ο μονόδρομος με τη μορφή δημοσκοπικού ερωτήματος.

Αυτού  του τύπου τα ερωτήματα καθοδηγούν και κατευθύνουν το κοινό.

Δεν θέτουν στους ερωτώμενους όλες τις πιθανές λύσεις ώστε να επιλέξουν αυτή που τους εκφράζει περισσότερο. Αντιθέτως,  θέτουν στην πραγματικότητα έναν ψυχολογικό  εκβιασμό στον οποίο είναι δύσκολο να μην υποκύψει ο ανυποψίαστος πολίτης. Από αυτή την άποψη, είναι σημαντικά και τα ποσοστά που απάντησαν αρνητικά στα μέτρα.

Από πού προκύπτει ότι πέρα από τα μέτρα της τρόικας και της κυβέρνησης υπάρχει μόνο η χρεωκοπία;

 Τουλάχιστον, τρεις τουλάχιστον πολιτικές δυνάμεις που εκπροσωπούνται στο ελληνικό κοινοβούλιο υποστηρίζουν το αντίθετο. Θυμίζουμε ότι το πακέτο των μέτρων το καταψήφισε και η ΝΔ ( για τους δικούς της λόγους ), όπως και τα κόμματα της Αριστεράς. Τα ερωτήματα, όμως, των δημοσκοπήσεων … αγνόησαν αυτές τις απόψεις.

 Ποιος μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο, ότι παρά την επιβολή των πιο σκληρών και ανάλγητων μέτρων στη σύγχρονη ελληνική πολιτική ιστορία, να οδηγηθεί τελικά η χώρα στην  χρεοκοπία;

Το δίλημμα «ή τα μέτρα ή χρεωκοπία» αποτελεί μια σκόπιμη λογική πλάνη. Στηρίζεται στα εξής λογικά λάθη: λήψη του ζητούμενου (petitio  principii), αφού το συμπέρασμα το οποίο παρουσιάζει στηρίζεται σε τελείως αμφισβητούμενα στοιχεία. Τη λεγόμενη «παραδιάζευξη», σύμφωνα με την οποία δεν απαριθμούνται εξαντλητικά όλα οι ενδεχόμενες λύσεις.

Από άποψη επιστημονική και δεοντολογική η διατύπωση των ερωτημάτων είναι απαράδεκτη, γιατί δεν διερευνούν τις διαθέσεις της κοινής γνώμης αλλά περισσότερο θέλουν να την προσανατολίσουν σε ορισμένη κατεύθυνση.

  Εν ολίγοις, να την «κατασκευάσουν».

Οι  Alan Ball και B. Guy Peters επισημαίνουν « … η φύση των ερωτημάτων καθορίζει ως ένα βαθμό και τη μορφή των απαντήσεων» , ενώ και «ο τρόπος συλλογής των δεδομένων (π.χ. αν πρόκειται για τηλεφωνική επαφή, ταχυδρομική επιστολή ερωτηματολογίου ή συνέντευξη από κοντά ) αποτελεί σημαντικό στάδιο  που μπορεί να επηρεάσει τα αποτελέσματα». ( Στο  έργο τους « Σύγχρονη Πολιτική κα Διακυβέρνηση»,  εκδ. Ππαζήση, σελ. 231 ).

  Σημειωτέον ότι όλες αυτές οι δημοσκοπήσεις έχουν γίνει με τη μέθοδο των τηλεφωνικών συνεντεύξεων.

Ενδεικτικά θα αναφέρουμε και ορισμένα ακόμη «ερωτήματα».

Από το «Πρώτο Θέμα».

- Πιστεύετε ότι η οικονομική κρίση πρέπει να αντιμετωπιστεί με περισσότερες θυσίες ή περισσότερες απεργίες και διαδηλώσεις;

Σπουδαίο «επιστημονικό» ερώτημα: κανείς δεν ισχυρίζεται ότι με τις απεργίες θα αντιμετωπιστεί η κρίση. Αυτές είναι μορφές με τις οποίες οι εργαζόμενοι υπερασπίζονται τα δικαιώματά τους. Η υπέρβαση όμως της κρίσης θα μπορούσε να προκύψει από την αλλαγή των πολιτικών συσχετισμών, με την προώθηση εναλλακτικής πρότασης εξουσίας και ένα ριζικά διαφορετικό πρόγραμμα εξόδου. Αυτά όμως δεν τα ρωτά το γκάλοπ.

- Πιστεύετε ότι το ΚΚΕ και ο ΣΥΡΙΖΑ έχουν συντελέσει με τη στάση τους στην έκρηξη κοινωνικών αναταραχών ή όχι;

Οι κινητοποιήσεις των εργαζομένων βαπτίζονται «κοινωνικές αναταραχές» στο εμπνευσμένο αυτό γκάλοπ.

  Αφού διατυπώθηκαν με τέτοιο τρόπο τα ερωτήματα έδωσαν και τα συγκεκριμένα αποτελέσματα. Με τη σειρά τους ορισμένοι σχολιαστές εφημερίδων έσπευσαν περιχαρείς να τα προβάλλουν  μιλώντας για την ευθύνη των πολιτών και την ανευθυνότητα της … Αριστεράς και των κοινωνικών κινητοποιήσεων οι οποίες με ένα εξισωτικό και απαράδεκτο τρόπο εξομοιώνονται με τους  … «κουκουλοφόρους» και γίνονται συνώνυμο της κοινωνικής αναταραχής. Τη σκυτάλη πήραν και ορισμένα κεντρικά κανάλια που πρόβαλαν δεόντως τα … έγκυρα αυτά στοιχεία.

  Έτσι κάπως γίνεται η απόπειρα κατασκευής μιας πειθήνιας κοινής γνώμης.

  Μεθοδεύσεις που εκφράζουν συγκεκριμένα πολιτικά, επιχειρηματικά και εκδοτικά συμφέροντα τα οποία ανησυχούν από την ένταση και τη δυναμική των κοινωνικών αγώνων, από τον κίνδυνο αναδιάταξης του πολιτικού σκηνικού και την πιο εμφατική παρουσία της Αριστεράς.

  Την αλήθεια αυτή δεν μπορούν να κρύψουν και ορισμένα άλλα στοιχεία. Όπως το 53,2% που απάντησε αρνητικά στο ερώτημα της Κάπα Research για το αν θα έπρεπε να σταματήσουν οι διαδηλώσεις μετά τα τελευταία γεγονότα. (Σημειολογικά το «Βήμα» εκεί όπου τέθηκαν τα ερωτήματα για τις κινητοποιήσεις έχει ως φόντο έναν «κουκουλοφόρο … που κυνηγά έναν μέλος των ΜΑΤ. Οι συνειρμοί ευνόητοι …).

Ή αντιθέτως σε δημοσκόπηση της Public Issue στην «Καθημερινή» - το 77% χαρακτηρίζει άδικα τα μέτρα, το 59% θεωρεί ότι δεν είναι μονόδρομος, το 57% ότι εξυπηρετούν τα λίγα μεγάλα συμφέροντα, ενώ ραγδαία είναι η πτώση της εμπιστοσύνης των πολιτών για τη διαχείριση της οικονομίας από τον πρωθυπουργό και τον υπουργό Οικονομίας, κ.κ. Παπανδρέου και Παπακωνσταντίνου.

Ποια από τις δυο αλήθειες ισχύει, λοιπόν;

Το σίγουρο είναι ότι πέρα από όποιες μεθοδεύσεις, υπολογισμούς και σχεδιασμούς η κοινωνική δυναμική που αναπτύσσεται δεν μπορεί να αναστραφεί στο βαθμό που θα υπάρχει εκρηκτική επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης και ζωής των πολιτών. Ενώ το πολιτικό σύστημα θα δοκιμαστεί έντονα από αυτές τις πιέσεις.