neosmetoikos: Οι περιβαλλοντικές, φυλετικές και κοινωνικές διαστάσεις της πανδημίας

«Σήμερα, διατάσσω την αναστολή της χρηματοδότησης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας
για όσο θα γίνεται μελέτη για να εξεταστεί ο ρόλος του ΠΟΥ στην κακή διαχείριση και στη συγκάλυψη
της εξάπλωσης του κορωνοϊού», είπε ο Τραμπ κατά τη διάρκεια της καθημερινής συνέντευξης Τύπου
που παραχωρεί στον Λευκό Οίκο μαζί με το κλιμάκιο που έχει συστήσει για την αντιμετώπιση της
κρίσης της πανδημίας. Κατηγόρησε τον Οργανισμό για ψευδή πληροφόρηση αναφορικά με τη
μετάδοση του Covid-19 και υποστήριξε ότι παρέβη «το βασικό του καθήκον» και «πρέπει να
λογοδοτήσει». Σχεδόν σε παραληρηματικό ύφος ο Τραμπ ανέφερε ότι ο ΠΟΥ ότι διέσπειρε την
«παραπληροφόρηση» της Κίνας για την πανδημία, χειροτερεύοντας έτσι την παγκόσμια κρίση
δημόσιας υγείας.Υπογραμμίζοντας ότι οι ΗΠΑ συνεισφέρουν «400 ως 500 εκατομμύρια δολάρια
τον χρόνο» στον ΠΟΫ, έναντι περίπου 40 εκατομμυρίων δολαρίων και «ακόμη λιγότερων» χρημάτων
που του διαθέτει η Κίνα, ο Ντόναλντ Τραμπ έκρινε πως είναι «καθήκον» του να απαιτήσει λογοδοσία.

Η ανακοίνωση ήλθε την πιο θλιβερή ημέρα για τις ΗΠΑ, καθώς ανακοινώθηκαν περισσότεροι από
2.400 νέοι θάνατοι και ο πρόεδρος βρίσκεται υπό ασφυκτική πίεση εξαιτίας των χειρισμών της
κυβέρνησής του. Την 24η Φεβρουαρίου, ο αμερικανός πρόεδρος διαβεβαίωνε μέσω Twitter ότι η
πανδημία ήταν «υπό έλεγχο» στις ΗΠΑ.

από την Εφημερίδα των Συντακτών – 15/04/2020

Αυτές τις προκλητικές δηλώσεις έκανε ο πρόεδρος Τραμπ τη στιγμή που η χώρα του έχει γίνει το θλιβερό επίκεντρο της πανδημίας.

Σύμφωνα με το Center for Systems Science and Engineering (CSSE) του Johns Hopkins University (JHU) τα θύματα από τον COVID – 19 στις ΗΠΑ έφτασαν τις 26.064 σ’ ένα σύνολο 609.516 που έχουν μολυνθεί μέχρι στιγμής, ενώ ξεπέρασαν τους 2400 την τελευταία ημέρα!

Την τραγική “πρωτιά” κρατά η πολιτεία της Νέας Υόρκης, το οικονομικό κέντρο του αμερικανικού και παγκόσμιου καπιταλισμού – με 10,834 θανάτους (από την ίδια πηγή).

Τι κρύβεται, όμως, πίσω από τους αριθμούς και τα στατιστικά στοιχεία;

Στις ΗΠΑ και όχι μόνο;

Τι προσπαθεί ν’ αποκρύψει ή και να στρέψει αλλού την προσοχή ο Τραμπ;

Ο κορωνοϊός απειλεί όλους και με την ίδια θανάσιμη δύναμη;

Είναι έτσι ή κάπως έτσι;

Επιτρέψτε μας ορισμένες σκέψεις και προβληματισμούς που στη δική μας χώρα δεν βρίσκουν
την ευκαιρία – ίσως - ν’ ακουστούν ιδιαίτερα.

H περιβαλλοντική υποβάθμιση, οι φυλετικές και κοινωνικές ανισότητες

και η πανδημία

Δύο σημαντικές έρευνες για τον κορωνοϊό δόθηκαν στη δημοσιότητα στις ΗΠΑ την προηγούμενη βδομάδα. ⁽¹⁾

Ø Η μία διαπίστωσε ότι οι περιφέρειες των ΗΠΑ με υψηλότερα επίπεδα ρύπανσης αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο αριθμό θανάτων από τον κορωνοϊό σε σχέση μ’ εκείνες που αντιμετωπίζουν λιγότερα προβλήματα – (Eligon, J.,. Burch, Audra D., S, Searcey, D. & Oppel Jr, A., R. - Black Americans Face Alarming Rates of Coronavirus Infection in Some States, New York Times, 14/04/2020 ⁽²⁾

Ø Η άλλη έδειξε ότι οι Αφροαμερικανοί έχουν μολυνθεί και πεθαίνουν από τον Covid-19 σε δυσανάλογα υψηλά ποσοστά – (Exposure to air pollution and COVID-19 mortality in the United States. Xiao Wu, Rachel C. Nethery, Benjamin M. Sabath, Danielle Braun, Francesca Dominici. medRxiv 2020.04.05). ⁽³⁾

Τα δεδομένα και στις δύο έρευνες είναι προκαταρκτικά. Αλλά οι επιστήμονες ανέφεραν ότι από
κοινού οι στατιστικές έδειξαν μια ανησυχητική κατάσταση ευπάθειας στις κοινότητες εγχρώμων των
ΗΠΑ.

Πολλαπλές μελέτες, συμπεριλαμβανομένων της Υπηρεσίας Περιβαλλοντικής Προστασίας των ΗΠΑ,
έχουν διαπιστώσει ότι οι Αφροαμερικανοί και άλλες μειονότητες περισσότερο από τους λευκούς
τείνουν να ζουν σε στενότερη προσέγγιση με εγκαταστάσεις διυλιστηρίων και άλλες που είναι
υπεύθυνες για την εκπομπή επικίνδυνων σωματιδίων.

Αυτή η ρύπανση με μικροσωματίδια, η οποία περνά στους πνεύμονες και εισέρχεται στην κυκλοφορία
του αίματος, έχει συνδεθεί με ποικιλία σοβαρών προβλημάτων υγείας, συμπεριλαμβανομένων
καρδιαγγειακών και πνευμονικών νόσων. Οι χρόνιες αυτές παθήσεις υγείας, τονίζουν οι επιστήμονες,
αυξάνουν την ευπάθεια στον κορωνοϊό.

Για τον Μουσταφά Αλί, αντιπρόεδρο Περιβαλλοντικής Δικαιοσύνης, Κλίματος και Αναζωογόνησης της Kοινότητας για την Εθνική Ομοσπονδία Άγριας Ζωής, οι "έγχρωμες κοινότητες έχουν γίνει ζώνες θυσίας". "Είναι τα μέρη όπου έχουν τοποθετηθεί τα πράγματα που κανείς άλλος δεν θέλει." Τόνισε ακόμη ότι η μακροπρόθεσμη έκθεση στη βιομηχανική ρύπανση «μας καθιστά πιο ευάλωτους στην πανδημία».

Υπάρχουν, ωστόσο, πολλά ακόμα που πρέπει να έρθουν στο φως της δημοσιότητας. Πολλές πόλεις και πολιτείες των ΗΠΑ εξακολουθούν να μην αναφέρουν δεδομένα για τον κορωνοϊό με βάση τη φυλή, και οι ειδικοί σημειώνουν ότι άλλοι παράγοντες, όπως οι εισοδηματικές ανισότητες, έχουν, επίσης, σημασία .

Η μελέτη της ρύπανσης, από τη Σχολή Δημόσιας Υγείας T.H. Chan του Χάρβαρντ εξετάζει συγκεντρωτικά δεδομένα από πολλές περιφέρειες των ΗΠΑ, κι όχι μεμονωμένες περιπτώσεις, έτσι ώστε προσφέρει σημαντική πληροφόρηση για το ρόλο που η ρύπανση διαδραματίζει στην ευπάθεια απέναντι στον κορωνοϊό. ⁽⁴⁾

Σε μια ανάλυση 3.080 νομών στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι ερευνητές του Χάρβαρντ διαπίστωσαν ότι τα υψηλότερα επίπεδα των μικροσκοπικών, επικίνδυνων σωματιδίων στην ατμόσφαιρα γνωστά ως PM_2.5 συνδέθηκαν με υψηλότερα ποσοστά θανάτου από την ασθένεια.

Η ανάλυση του Χάρβαρντ είναι η πρώτη πανεθνική μελέτη που δείχνει στατιστική σύνδεση, αποκαλύπτοντας μια «μεγάλη επικάλυψη» μεταξύ των θανάτων από Covid-19 και άλλων ασθενειών που σχετίζονται με τη μακροχρόνια έκθεση στα σωματίδια.

"Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης δείχνουν ότι η μακροχρόνια έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση αυξάνει την ευπάθεια στη βίωση των πιο σοβαρών αποτελεσμάτων από το Covid-19", έγραψαν οι συγγραφείς.

Στη μελέτη διαπιστώνεται ότι εάν το Μανχάταν είχε μειώσει το μέσο επίπεδο σωματιδίων ακριβώς κατά μια ποσοστιαία μονάδα, ή ένα μικρογραμμάριο ανά κυβικό μέτρο, κατά τη διάρκεια των προηγούμενων 20 ετών, ο δήμος θα είχε δει πιθανότατα 248 λιγότερους θανάτους από τον Covid-19 κατά την περίοδο που ξέσπασε η επιδημία!

Διαπιστώνεται ακόμη ότι ένα πρόσωπο που ζει για δεκαετίες σε μια περιφέρεια με υψηλά επίπεδα σωματιδίων είναι 15% πιθανότερο να πεθάνει από το κορωνοϊό σε σχέση με κάποιον που ζει σε μια περιοχή με μια μονάδα λιγότερη σωματιδιακής ρύπανσης. Συγκεκριμένα αναφέρουν ότι μια αύξηση μόνο κατά 1 μg/m³ σε PM_2.5 συνδέεται με 15% αύξηση του ποσοστού θανάτου από COVID-19. Τα αποτελέσματα της μελέτης υπογραμμίζουν τη σημασία της συνέχισης της επιβολής των υφιστάμενων κανονισμών για την ατμοσφαιρική ρύπανση για την προστασία της ανθρώπινης υγείας τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά την κρίση του COVID-19.

"Η μελέτη αυτή παρέχει στοιχεία ότι οι περιοχές που έχουν περισσότερο μολυσμένο αέρα θα βιώσουν υψηλότερους κινδύνους θανάτου από Covid-19", δήλωσε η Francesca Dominici, καθηγήτρια βιοστατιστικής στο Χάρβαρντ η οποία ηγήθηκε της μελέτης. Συμπλήρωσε ότι αυτές, "θα είναι εκείνες που θα έχουν υψηλότερο αριθμό νοσηλειών, υψηλότερο αριθμό θανάτων και είναι εκεί όπου θα πρέπει να συγκεντρωθούν οι περισσότεροι πόροι για την αντιμετώπιση της νόσου."

Η έρευνα έχει υποβληθεί για αξιολόγηση και δημοσίευση στο New England Journal of Medicine.

Ο Δρ John R. Balmes, εκπρόσωπος για την αμερικανική πνευμονολογική εταιρεία και καθηγητής ιατρικής στο πανεπιστήμιο Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνια,, ανέφερε, επίσης, ότι τα συμπεράσματα ήταν ιδιαίτερα σημαντικά για τα νοσοκομεία στις φτωχές γειτονιές και τις έγχρωμες κοινότητες, οι οποίες τείνουν να εκτεθούν σε υψηλότερα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης σε σχέση με τις εύπορες κοινότητες.

Η μελέτη θα μπορούσε επίσης να έχει εκτεταμένες επιπτώσεις για τους κανονισμούς και τη νομοθεσία για την αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.

Αντί γι’ αυτό, τι επιδιώκει η διοίκηση Τραμπ;

Τα τελευταία τρία χρόνια η κυβέρνηση Τραμπ έχει “εργαστεί” για να ανακαλέσει αντίστοιχους κανονισμούς με το σκεπτικό ότι ήταν επαχθείς για τη βιομηχανία.

Την περασμένη εβδομάδα, κυριολεκτικά, η κυβέρνηση ανακοίνωσε ένα σχέδιο για την αποδυνάμωση των κανονισμών σχετικά με τις εκπομπές καυσαερίων αυτοκινήτων.

Ωστόσο, σύμφωνα με την Υπηρεσία Περιβαλλοντικής Προστασίας των ΗΠΑ η ακύρωση μιας ρύθμισης πέρυσι σχετικά με τη ρύπανση του άνθρακα από σταθμούς παραγωγής ενέργειας, ενδέχεται να οδηγήσει περίπου σε 1.400 επιπλέον πρόωρους θανάτους ετησίως λόγω της μεγαλύτερης ρύπανσης.

Φυσικά, αυτά τα ευρήματα δεν μπορούν να προκαλούν έκπληξη.

Υπάρχουν σαφείς αντιστοιχίες με προηγούμενες μελέτες. ⁽⁵⁾

Έχει διαπιστωθεί ότι η έκθεση στα σωματίδια αυτά θέτει τους ανθρώπους σε αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο του πνεύμονα, καρδιακές προσβολές, εγκεφαλικά επεισόδια ακόμη και πρόωρο θάνατο.

Το 2003, ο Δρ Zuo-Feng Zhang, αναπληρωτής κοσμήτορας για την έρευνα στη Fielding School of Public Health του Πανεπιστήμιου της Καλιφόρνια, διαπίστωσε ότι οι ασθενείς από SARS στα πιο μολυσμένα μέρη της Κίνας ήταν δύο φορές πιο πιθανό να πεθάνουν από την ασθένεια, σε σύγκριση μ’ εκείνους σε περιοχές με χαμηλή ατμοσφαιρική ρύπανση. ⁽⁶⁾

Σε συνέντευξη του, ο Δρ Zhang χαρακτήρισε σε τη μελέτη του Χάρβαρντ "πολύ συνεπή και συναφή" με τα ευρήματά του.

H φυλετική και κοινωνική διάσταση

Σύμφωνα με δημοσιεύματα και στοιχεία που δημοσιεύθηκαν από αρκετές πολιτείες και μεγάλες πόλεις,, ο κορωνοϊός μολύνει και σκοτώνει μαύρους ανθρώπους στις Ηνωμένες Πολιτείες σε δυσανάλογα υψηλά ποσοστά. Είναι αυτό που οι ερευνητές(6) δημόσιας υγείας επισημαίνουν πως συνδέεται με τις παγιωμένες ανισότητες στους πόρους, την υγεία και την πρόσβαση στην περίθαλψη. ⁽⁷⁾

Τα στατιστικά στοιχεία είναι προκαταρκτικά και πολλά παραμένουν άγνωστα, διότι οι περισσότερες πόλεις και πολιτείες δεν τα αναφέρουν αναλυτικά, καθώς παρέχουν μόνο τον αριθμό επιβεβαιωμένων περιπτώσεων και θανάτων. Οι αρχικές ενδείξεις από διάφορες περιοχές, ωστόσο, είναι αρκετά ανησυχητικές ώστε οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής να αναφέρουν ότι πρέπει να υπάρξουν άμεσες δράσεις για να ανακοπούν πιθανές καταστροφές στις μαύρες κοινότητες.

"Αυτή είναι μια στιγμή πρόσκλησης για όλους μας", δήλωσε η Lori Lightfoot, δήμαρχος του Σικάγο, η οποία ανακοίνωσε τα στατιστικά στοιχεία την προηγούμενη εβδομάδα. Οι Αφροαμερικανοί αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το μισό εκείνων που ελέγχθηκαν ως θετικοί καθώς και το 72% των θανάτων που σχετίζονται με τον ιό στο Σικάγο, έστω και αν αποτελούν λιγότερο από το ένα τρίτο του πληθυσμού!

"Οι αριθμοί μας κόβουν την ανάσα. Τα στατιστικά στοιχεία είναι από τα πιο συγκλονιστικά πράγματα που νομίζω ότι έχω δει ως δήμαρχος” δήλωσε η κα Lightfoot, η οποία είναι και η πρώτη μαύρη γυναίκα που εκλέγεται ως δήμαρχος της πόλης.

· Στο Ιλλινόις, 43% των ανθρώπων που έχουν πεθάνει από την ασθένεια και 28% εκείνων που έχουν ελεγχθεί ως θετικοί είναι Αφρο-Αμερικανοί, μια φυλετική ομάδα που αποτελεί μόλις το 15% του πληθυσμού της πολιτείας.

· Οι Αφροαμερικανοί, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν το ένα τρίτο των θετικών στα τεστ στο Μίτσιγκαν, αντιπροσωπεύουν το 40% των θανάτων, ενώ αποτελούν το 14% του πληθυσμού.

· Στη Λουιζιάνα, περίπου το 70% των ανθρώπων που έχουν πεθάνει είναι μαύροι, αν και είναι μόνο το ένα τρίτο του πληθυσμού αυτής της πολιτείας.

· Η Βόρεια Καρολίνα και τη Νότια Καρολίνα, επίσης, έχουν αναφέρει μια αναλογία των μαύρων σε σχέση με τους λευκούς κατοίκους που έχουν ελεγχθεί θετικοί στον ιό η οποία υπερβαίνει κατά πολύ τη γενική αναλογία του πληθυσμού.

Οι μαύροι υπερεκπροσωπούνται μεταξύ εκείνων που έχουν μολυνθεί στην περιοχή του Λας Βέγκας και μεταξύ των ανθρώπων που έχουν δοκιμαστεί θετικά για τον ιό στο Κονέκτικατ.

Για πολλούς ειδικούς στον τομέα της δημόσιας υγείας, οι λόγοι πίσω από τις ανισότητες δεν
είναι δύσκολο να εξηγηθούν: είναι αποτέλεσμα των μακροχρόνιων διαρθρωτικών ανισοτήτων.
Σε μια εποχή που οι αρχές έχουν υποστηρίξει την παραμονή στο σπίτι ως τον καλύτερο τρόπο για
να αποφευχθεί ο ιός, οι μαύροι Αμερικανοί σε ποσοστό δυσανάλογο ανήκουν σ’ εκείνο το
τμήμα του εργατικού δυναμικού που δεν έχει την πολυτέλεια να εργάζεται από το σπίτι.

Οι μακροχρόνιες ανισότητες καθιστούν επίσης τους Αφροαμερικανούς λιγότερο πιθανό να
είναι ασφαλισμένοι και να απολαμβάνουν βασικές συνθήκες υγιεινής.

Τα υψηλά επίπεδα διαχωρισμού και διακρίσεων στις μεγάλες αστικές περιοχές μειώνουν
τις προσδοκίες ζωής των Αφροαμερικανών κατοίκων, σύμφωνα με μια ανάλυση της
Κομητείας Rankings από το Population Health Institute του Πανεπιστήμιου του Wisconsin. ⁽⁸⁾

"Αυτές οι κοινότητες, δομικά, αποτελούν γόνιμο έδαφος για τη μετάδοση της νόσου," ανέφερε
ο Δρ Barber. "Δεν είναι βιολογικός όρος. Είναι πραγματικά οι υπάρχουσες διαρθρωτικές ανισότητες που πρόκειται να διαμορφώσουν τις φυλετικές ανισότητες σε αυτήν την πανδημία.»

Ο αριθμός των νεκρών, λοιπόν, ήταν ιδιαίτερα καταστροφικός μεταξύ των Αφροαμερικανών.

Ένας παράγοντας που καθιστά τον COVID-19 πιο καταστροφικό για την κοινότητα
των Αφροαμερικανών είναι ότι βιώνουν υψηλά επίπεδα στρες καθώς και του φαινομένου που
είναι γνωστό ως “weathering,” - παρουσιάζουν δηλαδή μια επιταχυνόμενη βιολογική
γήρανση (διάβρωση) σε σύγκριση με τους λευκούς, κάτι για το οποίο συντελούν και
σοβαροί ψυχοκοινωνικοί παράγοντες – όπως δήλωσε ο Arline Geronimus, καθηγητής
δημόσιας υγείας στο Πανεπιστήμιο του Michigan που μελετά το φαινόμενο.⁽⁹⁾ ⁽¹⁰^{) (1}¹^{) (1}²^{) (1}³⁾

Επιστήμονες, ακτιβιστές της κοινότητας και υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πιέζουν για
μεγαλύτερη διαφάνεια στα φυλετικά δεδομένα. Αφού πολλές αρχές πολιτειών, μεταξύ των
οποίων και εκείνων που έχουν κτυπηθεί σκληρά από την πανδημία – Καλιφόρνιας, Νιου
Τζέρσεϋ, Νέας Υόρκης και της πολιτείας της Ουάσιγκτον – δεν παρέχουν πληροφόρηση
για τη φυλετική προέλευση των ασθενών ή θυμάτων.

Επίσης, για τον Eugene Scott, ⁽¹⁴⁾ τέσσερις είναι οι βασικοί λόγοι που ο κορωνοϊός χτυπά
τις μαύρες κοινότητες τόσο σκληρά, αφού οι κομητείες με πλειοψηφία μαύρου πληθυσμού
έχουν τρεις φορές το ποσοστό των λοιμώξεων και σχεδόν έξι φορές το ποσοστό των θανάτων σε
κομητείες με πλειοψηφία λευκούς.

1. Υψηλότερα ποσοστά υποκείμενων συνθηκών υγείας και μικρότερη πρόσβαση στην
περίθαλψη

Τα στοιχεία έχουν από καιρό δείξει ότι οι μαύροι Αμερικανοί έχουν υψηλότερα ποσοστά υπέρτασης, καρδιακών παθήσεων, διαβήτη και πνευμονικών νόσων, που σύμφωνα με τους ειδικούς αποτελούν σοβαρούς επιβαρυντικούς παράγοντες κατά την προσβολή από τον κορωνοϊό.

"Οι ανισότητες στον τομέα της υγείας υπήρχαν πάντα για την αφροαμερικανική κοινότητα, αλλά και πάλι με την κρίση τώρα – τονίζεται εμφατικά το πόσο απαράδεκτο είναι αυτό," δήλωσε ο Anthony S. Fauci, διευθυντής του National Institute of Allergy and Infectious Diseases.

Κάτι που έρχεται ως συνέχεια και επιβεβαίωση προηγούμενων ερευνών. Μια μελέτη του 2014 διαπίστωσε ότι τα νοσοκομεία στις περιοχές όπου κατοικούν κοινότητες αφροαμερικανών είναι πιο πιθανό να κλείσουν σε σχέση με εκείνες στις περιοχές κυρίως λευκών , καθιστώντας δύσκολο για τους μαύρους Αμερικανούς να έχουν πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη εκεί όπου ζουν. ⁽¹⁵⁾

2. Οι μαύροι Αμερικανοί εργάζονται σε μεγάλο ποσοστό σε στοιχειώδεις και χαμηλής
ειδίκευσης θέσεις εργασίας

Οι μαύροι είναι πιο πιθανό να εργαστούν σε θέσεις εργασίας που θέτουν τους
εργαζόμενους σε στενή επαφή με άλλους που μπορεί να βρίσκονται σε κακή κατάσταση
υγείας κάτι που καθιστά δυσκολότερη τη συμμετοχή στην κοινωνική αποστασιοποίηση.

Ο Preston Mitchum, διευθυντής στο URGE, ένα μη κερδοσκοπικό οργανισμό
που υποστηρίζει πολιτικές και κοινωνικές ελευθερίες, ανέφερε ότι οι ευκαιρίες απασχόλησης που παρέχονται σε πολλούς μαύρους ανθρώπους συχνά τους θέτουν σε μεγαλύτερο κίνδυνο να υποστούν δυσανάλογη βλάβη από τον κορωνοϊό.

3. Ανεπαρκής πληροφόρηση

Σύμφωνα με την Keneshia Grant, καθηγήτρια πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο Howard, η κακή και ελλιπής πληροφόρηση από τους κυβερνητικούς ηγέτες έχει διαμορφώσει την εμπειρία των μαύρων ανθρώπων σε σχέση με τον κορωνοϊό.

4. Ανισότητες στη στέγαση και στον τόπο κατοικίας

Η Vedette Gavin, ερευνήτρια στο Conservation Law Foundation’s Healthy Neighborhood, τόνισε ότι οι φυλετικές ανισότητες στη στέγαση θέτουν τη ζωή των μαύρων σε πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο για μόλυνση με την ασθένεια.

Σχετικές ήταν και οι διαπιστώσεις προηγούμενης μελέτης από τον Αύγουστο του 2017, από το Πανεπιστήμιο Πρίνστον, ⁽¹⁶⁾που συνέδεε τον τόπο κατοικίας των μαύρων με δυσμενείς επιπτώσεις σε κρίσιμα θέματα υγείας.

«Οι έγχρωμοι άνθρωποι είναι πιθανότερο να ζήσουν σε πυκνοκατοικημένες περιοχές με πολύ άσκημες συνθήκες κατοικίας, οι οποίες δημιουργούν υψηλότερο κίνδυνο για την εξάπλωση ιδιαίτερα μεταδοτικών ασθενειών όπως πχ ο covid-19 …

Όλα τα παραπάνω μας δίνουν τη δυνατότητα να αναστοχαστούμε ορισμένα προβλήματα …

Όπως επισημαίνεται ο κορωνοϊός βαθαίνει την ανισότητα και τις κοινωνικές ανισορροπίες και
η ανισότητα με τη σειρά της μπορεί να επιδεινώσει την εξάπλωσή του⁽¹⁷⁾.

Η πανδημία διευρύνει τις κοινωνικές και οικονομικές διαιρέσεις που κάνουν επίσης τον ιό πιο θανατηφόρο, δημιουργώντας ένα αυτο-ενισχυτικό κύκλο που οι ειδικοί προειδοποιούν ότι θα μπορούσε να έχει συνέπειες για τα επόμενα χρόνια.

Καθώς ο κοροναϊός εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο, φαίνεται να πυροδοτεί έναν καταστροφικό βρόχο ανάδρασης (feedback loop) συνδεόμενος με μια άλλη από τις πιο σοβαρές δυνάμεις της εποχής μας: την οικονομική και κοινωνική ανισότητα. Στις κοινωνίες που χτυπά ο ιός, βαθαίνει τις συνέπειες της ανισότητας, ρίχνοντας τα περισσότερα από τα βάρη και αυτής της κρίσης πάνω στους ηττημένους των σημερινών οικονομιών και των αγορών εργασίας. Οι έρευνες δείχνουν ότι εκείνοι που τοποθετούνται στα χαμηλότερα οικονομικά στρώματα είναι πιθανότερο να μολυνθούν από την ασθένεια.

Είναι επίσης πιθανόν και να πεθάνουν από αυτήν. Και, ακόμη και για εκείνους που παραμένουν υγιείς, είναι πιθανότερο να υποστούν απώλειες εισοδήματος ή και υγειονομικής περίθαλψης (ως αποτέλεσμα της καραντίνας και άλλων οικονομικών μέτρων, ενδεχομένως σε μια σαρωτική κλίμακα …)

Ταυτόχρονα, η ίδια η κοινωνική ανισότητα μπορεί να λειτουργεί ως πολλαπλασιαστής για την εξάπλωση και τη θανατηφόρο δύναμη του κορωναϊού. Παλιότερη Έρευνα για τη γρίπη έχει διαπιστώσει ότι σε μια επιδημία, η φτώχεια και η ανισότητα μπορεί να επιδεινώσουν τα ποσοστά μετάδοσης και θνησιμότητας για όλους.

Αυτός ο αλληλοενισχυόμενος κύκλος, προειδοποιούν οι ειδικοί, μπορεί
να αυξάνει τα ποσοστά θανάτου από τον ιό, καθώς διευρύνει τα κοινωνικοοικονομικά
χάσματα που θεωρούνται σημαντικοί παράγοντες και τροφοδότες του δεξιού
λαϊκισμού, της φυλετικής εχθρότητας και των θανάτων από απελπισία —
εκείνων που προκύπτουν από τον αλκοολισμό, την αυτοκτονία ή την υπερβολική
δόση ναρκωτικών.

«Αυτά τα στοιχεία είναι τόσο διασυνδεδεμένα», δήλωσε η Nicole A. Errett, εμπειρογνώμονας
δημόσιας υγείας που συν-διευθύνει ένα κέντρο για την ανθεκτικότητα και επαναληπτικότητα
ακραίων φαινομένων στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον. "Οι προϋπάρχουσες κοινωνικές
ευπάθειες μόνο να επιδεινωθούν μπορούν μετά από μια καταστροφή, και αυτό που ζούμε είναι
ένα τέλειο παράδειγμα αυτού του γεγονότος."

Επειδή κάθε οικογένεια χαμηλού εισοδήματος που αναγκάζεται να δεχθεί υψηλότερο κίνδυνο
έκθεσης μπορεί να μολύνει και άλλους, πρόσθεσε ότι οι συνέπειες της ανισότητας, που προφανώς
βιώνουν πρωτίστως οι φτωχοί, "θέτουν και την ευρύτερη κοινωνία σε κίνδυνο".

Πέρα, λοιπόν, από την ηλικία και τις υποκείμενες νόσους ένα σύνολο ερευνών δείχνει και
ένα τρίτο επιβαρυντικό παράγοντα για την εξάπλωση και την επικινδυνότητα του κορωνοϊού :
το χαμηλό κοινωνικοοικονομικό στάτους.

Καθώς όπως έχει υποδειχθεί και σε προηγούμενες μελέτες η οικονομική και κοινωνική ανισότητα συνδέεται και υψηλότερα ποσοστά χρόνιων ασθενειών – όπως πχ διαβήτη, καρδιακών νοσημάτων. ⁽¹⁸⁾

Επομένως, καθώς η ανισότητα έχει αυξηθεί, οι ανισότητες στον τομέα της υγείας έχουν διευρυνθεί.
Η προληπτική φροντίδα και η εκπαίδευση στον τομέα της υγείας σταθερά συνδέεται περισσότερο
με τους μορφωμένους και τους εύπορους.

Ως αποτέλεσμα, οι άνθρωποι στα χαμηλότερα άκρα της κοινωνίας είναι πιθανότερο να έχουν
μια χρόνια αρνητική κατάσταση υγείας.

Τέτοιες συνθήκες μπορούν να κάνουν τον κορωνοϊό μέχρι και 10 φορές πιο θανατηφόρο, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία από το Κινεζικό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης ασθενειών.⁽¹⁹⁾

Συνολικά, λοιπόν, οι στατιστικές δείχνουν ότι η νόσος Covid-19 μπορεί να είναι περίπου δύο φορές πιο θανατηφόρος για εκείνους που βρίσκονται στις χαμηλότερες βαθμίδες της κοινωνίας τους.

Την ίδια στιγμή, τα άτομα με χαμηλότερα εισοδήματα τείνουν να αναπτύξουν χρόνιες παθήσεις υγείας μεταξύ πέντε και 15 χρόνια νωρίτερα στη ζωή, σύμφωνα με άλλη έρευνα. ⁽²⁰⁾

Με άλλα λόγια: Οι οργανώσεις υγείας έχουν τονίσει ότι οι άνθρωποι άνω των 70 διατρέχουν δραστικά μεγαλύτερο κίνδυνο θανάτου από τον κορωνοϊό. Αλλά η έρευνα για τις χρόνιες παθήσεις δείχνει ότι το όριο μπορεί να είναι χαμηλότερο στην ηλικία των 55 ετών για τα άτομα με χαμηλότερη κοινωνικοοικονομική κατάσταση.

Αυτοί οι αριθμοί συλλαμβάνουν μόνο μια διάσταση από τους τρόπους που η ανισότητα μπορεί να
κάνει πιο θανάσιμο τον κορωνοϊό.

Σοβαρές αρνητικές κοινωνικές και οικονομικές καταστάσεις υπήρξαν πχ και στην Ιταλία.
Ορισμένοι εργαζόμενοι, όπως η Lorena Tacco, η οποία εργάζεται σε ένα εργοστάσιο κοντά στο
Μιλάνο, απέργησαν λόγω της αποτυχίας των εργοδοτών τους να καθορίσουν αυτό που θεωρείται
ως επαρκή προστασία της υγείας όταν εξαπλωνόταν η επιδημία.

"Ποιος νοιαζόταν για την υγεία των εργαζομένων, ενώ οι πλούσιοι έτρεχαν μακριά," είπε.
"Αλλά οι φτωχοί άνθρωποι, οι οποίοι πρέπει να φέρουν ψωμί στο σπίτι, βγαίνουν έξω και
αντιμετωπίζουν τους κινδύνους."

Η Lara Fulciniti, μια σερβιτόρα σε ένα προάστιο του Μιλάνου, κάλυπτε μόλις και μετά βίας μια
υποθήκη και πριν από την επιδημία. Καθώς η εργασία της εξανεμίστηκε, έχει αφήσει πίσω αυτές
τις υποχρεώσεις.

"Δεν ντρέπομαι να πω ότι δεν πληρώνω τους λογαριασμούς μου αυτό το μήνα", ανέφερε.
"Έπρεπε να διαλέξω ανάμεσα σε αυτά και τα ψώνια." Φοβάται, περισσότερο από το να κολλήσει
τον κορωνοϊό, ότι το σχολείο του γιου της θα ανοίξει εκ νέου πριν ν’ αποκτήσει πάλι την εργασία
της, φέρνοντας και λογαριασμούς που δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά.

Λέτε ότι και εμείς απέχουμε – ή θ’ απέχουμε - πολύ από αυτή την πραγματικότητα;

Ή θα σώσουν την κατάσταση τα 800 ευρώ σε όσους και αν τα πάρουν;

Η πανδημία επιδεινώνει την ανισότητα

Όταν η ανισότητα είναι υψηλή, το κόστος ζωής τείνει να αυξηθεί, αναγκάζοντας περισσότερες
οικογένειες χαμηλότερου εισοδήματος να ζήσουν σε καταστάσεις έως και κάτω από το όριο
φτώχειας. Ταυτόχρονα, η παρακμή των εργατικών συνδικάτων και η αύξηση της μερικής
απασχόλησης σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι χαμηλού εισοδήματος έχουν λιγότερη προστασία.

Ως αποτέλεσμα, κρίσεις όπως αυτή του COVID-19 μπορεί να εμβαθύνουν το χάσμα μεταξύ των
εχόντων και των μη εχόντων.

Η άνιση πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη σε οποιαδήποτε χώρα καθιστά την αρρώστια
ιδιαίτερα δαπανηρή για τους φτωχούς.

Πχ

Την προηγούμενη χρονιά το 26% των Αμερικανών ανέβαλε την υγειονομική περίθαλψη, επειδή δεν μπορούσαν να την αντέξουν οικονομικά, βρήκε μια δημοσκόπηση του Gallup. ⁽²¹⁾

Σε μια άλλη έρευνα, ένας στους τέσσερις δήλωσε ότι κάποιος στην οικογένειά του είχε παραλείψει συνιστώμενη εξέταση από γιατρό και ένας στους έξι είπε ότι κάποιος στην οικογένειά τους είχε παραλείψει συνταγογραφημένη φαρμακευτική αγωγή. ⁽²²⁾

Μια τέτοια κατάσταση μπορεί να επηρεάσει τους πάντες. Μελέτη στις Ηνωμένες Πολιτείες διαπίστωσε ότι ανάλογες συνθήκες μπορεί να είχαν επιμηκύνει σοβαρά την επιδημία H1N1 στις Ηνωμένες Πολιτείες, η οποία σκότωσε 12.469 Αμερικανούς το 2009 και το 2010, σύμφωνα με μια μελέτη από το Ινστιτούτο Women’s Policy Research. ⁽²³⁾

Αν και τα στελέχη δημόσιας υγείας είχαν και τότε καλέσει για κοινωνική αποστασιοποίηση - επίσης έναν ακρογωνιαίο λίθο για της πρόληψη του κορωνοϊού – η χαμηλή πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη και τα οικονομικά της μερικής απασχόλησης οδήγησαν τρεις στους δέκα εργαζομένους με συμπτώματα H1N1 να συνεχίσουν να πηγαίνουν στην εργασία, σύμφωνα με τη μελέτη. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι αυτή η συμπεριφορά οδήγησε ένα εντυπωσιακό 27% όλων των λοιμώξεων.

Όταν μια κρίση υγείας πλήττει, λοιπόν, ολόκληρα τμήματα της κοινωνίας, μπορεί να
πυροδοτήσει έναν κύκλο στον οποίο η υποβάθμιση της οικονομικής κατάστασης οδηγεί σε
αυξανόμενα ποσοστά χρόνιων ασθενειών. Αυτό, με τη σειρά του, συμπιέζει περαιτέρω την
παραγωγικότητα και αυξάνει το κόστος της υγειονομικής περίθαλψης, οδηγώντας σε
περισσότερη φτώχεια, η οποία οδηγεί ακόμη περισσότερο σε περισσότερες ασθένειες.

Σύμφωνα μ’ ένα βρετανικό περιοδικό βιολογικών επιστημών, το Proceedings of the Royal Society B, ολόκληρες κοινότητες μπορούν να πιαστούν σε μια «καθοδηγημένη από την ασθένεια παγίδα ένδειας» (“disease-driven poverty trap”) στην οποία «οι συνδυασμένες αιτιώδεις επιπτώσεις της υγείας στη φτώχεια και της φτώχειας στην υγεία συνεπάγονται ένα θετικό σύστημα ανατροφοδότησης.» ⁽²⁴⁾

Έτσι, και η έρευνα που διεξάχθηκε κατά το ξέσπασμα επιδημίας γρίπης στο New Haven του Κονέκτικατ, διαπίστωσε ότι το ποσοστό μετάδοσης σχεδόν διπλασιάστηκε σε πληθυσμούς που ζουν σε περιοχές με έντονα προβλήματα κοινωνικής ανισότητας και κάτω από το όριο της φτώχειας. ⁽²⁵⁾⁽²⁶⁾

Επειδή οι ασθένειες δεν “σέβονται” τα εμπόδια που διαχωρίζουν τους πλούσιους από τους φτωχούς, η ανισότητα στον τομέα της υγείας αποτελεί πρόβλημα για όλους. Μια μελέτη από το Δελχί της Ινδίας, μια από τις περισσότερο οικονομικά πολωμένες πόλεις του κόσμου, διαπίστωσε ότι οι φτωχογειτονιές της χρησίμευσαν ως επιταχυντές σε όλη την πόλη για ένα ξέσπασμα γρίπης. ⁽²⁷⁾

"Η δημόσια υγεία δεν αφορά μόνο τη δική σας προσωπική υγεία, είναι για την υγεία του κοινού
γενικότερα," τόνισε ο Δρ Errett. "Αν υπάρχει ένα άτομο που δεν μπορεί να δεχθεί θεραπεία, το
πρόσωπο αυτό θέτει σε κίνδυνο όλους."

Αλήθεια, τι θα έλεγαν γι’ αυτό οι μύωπες του νεοφιλελευθερισμού;

Το είχαν ποτέ αναλογιστεί πριν την πανδημία όταν κατέστρεφαν με τις πολιτικές τα
συστήματα υγείας παγκοσμίως;

Φυσικά μόνο ρητορική είναι η ερώτηση …

Ορισμένες σκέψεις ως κατάληξη

Στην Ευρώπη και στη χώρα μας λείπουν οι αναφορές και τα στοιχεία για την κοινωνική ή φυλετική
προέλευση των ασθενών ή θυμάτων.

Σίγουρα υπάρχουν διαφορές της Ευρώπης από τις ΗΠΑ αλλά και από χώρα σε χώρα.

Ωστόσο, ας σκεφτούμε:

Τις περιπτώσεις με τους ηλικιωμένους στη Δυτική Ευρώπη – σε πολλές χώρες – που
“ξεχάστηκαν” και πέθαιναν αβοήθητοι στα γηροκομεία.

Μια εικόνα φρίκης και ένα έγκλημα για το οποίο ποιος θα αναλάβει την ευθύνη;

Παρά τα κάποια μέτρα που πάρθηκαν σε σειρά ευρωπαϊκών κρατών, τι θα γίνει με τις στρατιές των ανέργων και των

οικονομικά ασθενέστερων που έχουν πληγεί βίαια από τις συνέπειες αυτής της κρίσης;

Στη χώρα μας σε σχέση με άλλες δυτικοευρωπαϊκές χώρες οι συνέπειες από την πανδημία – μέχρι
στιγμής – είναι πιο ήπιες σε επίπεδο κρουσμάτων και θυμάτων.

Αλλά αυτό δεν μπορεί ν’ αποτελέσει στοιχείο κομπασμού ή και πολύ περισσότερο το
συγχωροχάρτι για μια σειρά από κοινωνικές και οικονομικές παθογένειες.

·

· Η περίπτωση των Ρομά – για παράδειγμα – έδωσε αφορμή σε κάποιους, και στα κανάλια της παραπληροφόρησης να στήσουν ένα σόου με αρκετά στοιχεία ρατσισμού.

Αλλά, άσχετα με τον αριθμό των κρουσμάτων σ’ αυτή την κοινότητα, τώρα ανακάλυψαν οι κυβερνητικοί υπεύθυνοι τα προβλήματα που υπάρχουν σ’ αυτήν;

Ή θα λυθούν με μια εποχιακή “καραντίνα” τα ζητήματα κοινωνικής ένταξης, τα θέματα υγιεινής, η συνήθης απόρριψη της από μεγάλα τμήματα της κοινωνίας και των επίσημων φορέων της;

· Τι θα γίνει και με άλλες ευπαθείς κοινωνικά ομάδες; Αστέγους. χρήστες και εξαρτημένα άτομα που πάλι τα θυμηθήκαμε (όσο τα θυμήθηκαν οι επίσημοι φορείς) λόγω της πανδημίας;

Τι θα γίνει με τους καταυλισμούς των προσφύγων και μεταναστών που ζουν κάτω από τραγικές συνθήκες;

· Ακόμη, όμως, και με όλους εκείνους που θα αποτελέσουν θύματα της απίστευτης οικονομικής κρίσης που συνοδεύει και θ’ ακολουθήσει τον κορωνοϊό;

· Τι θα γίνει με τις περιβαλλοντικές συνθήκες; Ειδικότερα σε υποβαθμισμένες περιοχές ακόμα και μέσα στο Λεκανοπέδιο – πχ σε περιοχές που βρίσκονται αγκαλιά με διυλιστήρια και άλλες παρόμοιες εγκαταστάσεις;

· Το Δημόσιο Σύστημα Υγείας και οι λειτουργοί του θ’ αποτελέσουν τους “επίσημους αγαπημένους” μιας βραδιάς, μιας περιόδου; Ή θα αφεθεί πάλι στην τύχη του και τα εγγενή προβλήματά του θα ξεχαστούν και θα κουκουλωθούν;

· Πώς θα διασφαλιστεί ευρύτερα η Δημόσια Υγεία που για να είναι πραγματικά δεν μπορεί να είναι υπόθεση “ατομικής ευθύνης” και της “καλής θέλησης” ορισμένων. Αλλά να γίνει αντικείμενο
της κρατικής και κυβερνητικής πολιτικής με συγκεκριμένα μέτρα και δαπάνες και όχι ευχολόγια.

Αν δεν παρθούν σύνθετα μέτρα και αν δεν αλλάξουν ριζικά οι εφαρμοζόμενες μέχρι σήμερα πολιτικές,
τότε τα πράγματα θα παραμένουν κρίσιμα.

Με δεδομένο ότι σε όλες – ιστορικά – τις πανδημίες υπήρξε και δεύτερη ή τρίτη φάση

Υπάρχουν σαφέστατοι κίνδυνοι.

Μήπως δημιουργηθεί τελικά αυτός ο “βρόχος ανάδρασης και ανατροφοδότησης” της επιδημίας;

Ή και άλλα οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικοψυχολογικά προβλήματα που θα επηρεάσουν
ευρύτατα τμήματα της κοινωνίας μας;

Το ζήτημα είναι ν’ αντιμετωπιστούν σε βάθος οι συνέπειες της υγειονομικής κρίσης.

Για να γίνει, όμως, αυτό επιβάλλεται η αντιμετώπιση των οικονομικών και κοινωνικών συνεπειών της
κρίσης.

Να μην επιστρέψουμε σε λογικές του παρελθόντος – για την ακρίβεια να μην επιτρέψουμε να
επιστρέψουμε σ’ αυτές τις λογικές …

Που οραματίζονται και νοσταλγούν οι αμετανόητοι εραστές του νεοφιλελευθερισμού και εκείνοι
που φανερά ή με έμμεσο τρόπο μιλούν για “νέα μνημόνια” , για νέες περιοριστικές πολιτικές, για
“νέες θυσίες” πάντα από τους ίδιους που έχουν πληγεί όλα τα προηγούμενα χρόνια.

Κάτι που απαιτεί στο να μετατραπούμε σε πραγματική κοινότητα αλληλεγγύης και υπεράσπισης των
ατομικών, των κοινωνικών, των εργασιακών μας δικαιωμάτων όπως και του δικαιώματος στην υγεία
και την αξιοπρεπή ζωή.

Όπου πια δεν θα ‘μένουμε σπίτι’ …

Ως απαθείς χειροκροτητές αυτάρεσκων τηλεοπτικών ηγετών και εκείνων που φροντίζουν για το
“καλό μας” …

Χωρίς εμάς …

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Friedman, L. & Schlanger, Z., Race, Pollution and the Coronavirus, New York Times (14/04/2020)

2. Eligon, J.,. Burch, Audra D., S, Searcey, D. & Oppel Jr, A., R. - Black Americans Face Alarming Rates of Coronavirus Infection in Some States, New York Times, (14/04/2020)

3. Xiao Wu, Rachel C. Nethery, Benjamin M. Sabath, Danielle Braun, Francesca Dominici. : Exposure to air pollution and COVID-19 mortality in the United States. medRxiv 2020.04.05.20054502; doi: https://doi.org/10.1101/2020.04.05.20054502

4. Friedman, Lisa, New Research Links Air Pollution to Higher Coronavirus Death Rates. New York Times, (09/04/2020)

5. Ihab Mikati, Adam F. Benson, Thomas J. Luben, Jason D. Sacks and Jennifer Richmond-Bryant (2018)· Disparities in Distribution of Particulate Matter Emission Sources by Race and Poverty Status. Am J Public Health. (4):480-485. doi: 10.2105/AJPH.2017.304297.

6. Yan Cui, Zuo-Feng Zhang, John Froines, Jinkou Zhao, Hua Wang, Shun-Zhang Yu, Roger Detels. Air pollution and case fatality of SARS in the People's Republic of China: an ecologic study. Environ Health. 2003; 2: 15. Published online 2003 Nov 20. doi: 10.1186/1476-069X-2-15, PMCID: PMC293432)

7. John Eligon, Audra D. S. Burch, Dionne Searcey and Richard A. Oppel Jr. - Black Americans Face Alarming Rates of Coronavirus Infection in Some States New York Times (Published April 7, 2020Updated April 8, 2020)

8. University of Wisconsin Population Health Institute. County Health Rankings 2017. (https://uwphi.pophealth.wisc.edu/wp-content/uploads/sites/316/2017/11/WCHR_2017_Rankings.pdf - 15/04/2020)

9. Geronimus, Arline T. (1996). "Black/white differences in the relationship of maternal age to birthweight: A population-based test of the weathering hypothesis". Social Science & Medicine. 42 (4): 589–597. doi:10.1016/0277-9536(95)00159-x. PMID 8643983.

10. Love, Catherine; David, Richard J.; Rankin, Kristin M.; Collins, James W. (2010-07-15). "Exploring Weathering: Effects of Lifelong Economic Environment and Maternal Age on Low Birth Weight, Small for Gestational Age, and Preterm Birth in African-American and White Women". American Journal of Epidemiology. 172 (2): 127–134. doi:10.1093/aje/kwq109. ISSN 0002-9262. PMID 20576757.

11. Geronimus, Arline T. (2013-09-10). "Deep Integration: Letting the Epigenome Out of the Bottle Without Losing Sight of the Structural Origins of Population Health". American Journal of Public Health. 103 (S1): S56–S63. doi:10.2105/ajph.2013.301380. PMC 3786760. PMID 23927509.

12. Demby, Gene (2018-01-14). "Making The Case That Discrimination Is Bad For Your Health". NPR. Retrieved 2018-04-18.

13. Forrester, Sarah & Jacobs, David & Zmora, Rachel & Schreiner, Pamela & Roger, Veronique & Kiefe, Catarina. (2018). Racial Differences in Weathering and its Associations with Psychosocial Stress: The CARDIA Study. SSM - Population Health. 7. 10.1016/j.ssmph.2018.11.003.

14. Scott, Eugene - 4 reasons coronavirus is hitting black communities so hard. New York Times (10/04/2020)

15. Ko, M., Needleman, J, Derose K. P, Laugesen M.J & Ponce N.A. (2014) Residential Segregation and the Survival of U.S. Urban Public Hospitals. Med Care Res Rev. A 2014 National Institutes of Health Study https://doi.org/10.1177/1077558713515079

16. Princeton University, Woodrow Wilson School of Public and International Affairs. "Study links unhealthy segregated neighborhoods to childhood asthma." ScienceDaily. ScienceDaily, 7 August 2017. .

17. Max Fisher and Emma Bubola· As Coronavirus Deepens Inequality, Inequality Worsens Its Spread, New York Times, 15/04/2020

18. Link, B., G. (2008)· Epidemiological Sociology and the Social Shaping of Population Health. Journal of Health and Social Behavior, American Sociological Association, https://doi.org/10.1177/002214650804900401

19. Zhonghua Liu Xing Bing Xue Za Zhi (2020)· The epidemiological characteristics of an outbreak of 2019 novel coronavirus diseases (COVID-19) in China. Novel Coronavirus Pneumonia Emergency Response Epidemiology Team DOI:10.3760/cma.j.issn.0254-6450.2020.02.003

20. Elo, I., T. (2009)· Social Class Differentials in Health and Mortality: Patterns and Explanations in Comparative Perspective. Annual Review of Sociology, Vol. 35:553-572 (Volume publication date 11 August 2009)
https://doi.org/10.1146/annurev-soc-070308-115929

21. SAAD, LYDIA (2018)· Delaying Care a Healthcare Strategy for Three in 10 Americans. - https://news.gallup.com/poll/245486/delaying-care-healthcare-strategy-three-americans.aspx

22. JONES, J., M (2018)· One in Four U.S. Adults Say They Have a Pre-Existing Condition. https://news.gallup.com/poll/245108/one-four-adults-say-pre-existing-condition.aspx

23. Drago, R. & Miller. K (2010)· Sick at Work: Infected Employees in the Workplace During the H1N1 Pandemic. = https://iwpr.org/publications/sick-at-work-infected-employees-in-the-workplace-during-the-h1n1-pandemic/

24. Matthew H. Bonds, Donald C. Keenan, Pejman Rohani and Jeffrey D. Sachs (2009)· Poverty trap formed by the ecology of infectious diseases. Biological Sciences, Proceedings of Royal Society B https://doi.org/10.1098/rspb.2009.1778

25. Kumar S, Piper K, Galloway DD, Hadler JL& Grefenstette JJ (2015)· Is population structure sufficient to generate area-level inequalities in influenza rates? An examination using agent-based models. BMC Public Health. 2015 Sep 23;15:947. doi: 10.1186/s12889-015-2284-2

26. Yousey-Hindes KM1, Hadler JL. (2011)· Neighborhood socioeconomic status and influenza hospitalizations among children: New Haven County, Connecticut, 2003-2010.Am J Public Health. 101(9):1785-9. doi: 10.2105/AJPH.2011.300224.

27. Chen J, Chu S, Chungbaek Y, et al.(2016)· Effect of modelling slum populations on influenza spread in Delhi. BMJ Open 2016;6:e011699. doi:10.1136/bmjopen-2016- 011699